Robotnicy przemysłowi w województwie kieleckim w latach 1945–1949

Autor: Michał Zawisza

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 312

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Seria: Monografie, tom 143

Uwagi - okładka z zatarciami, brzegi stron nieznacznie przykurzone

W państwie rządzonym przez komunistów robotnicy mieli odgrywać szczególną rolę. Poprzez poparcie dla programu politycznego i aprobatę kolejnych inicjatyw rządzących mieli legitymizować system władzy tworzony w Polsce w drugiej połowie lat czterdziestych XX w. Kontrolę i bezpośredni wpływ na rzesze zatrudnionych umożliwiła nacjonalizacja znacznej części zakładów przemysłowych, w wyniku której państwo stało się największym pracodawcą. Warto w tym kontekście spróbować odpowiedzieć na pytanie: czy w fabrykach istniała możliwość prezentowania postaw innych niż oczekiwane przez władze? Zawarta w niniejszej książce analiza zachowań pracowników, oprócz sytuacji politycznej, uwzględnia również ówczesne realia ekonomiczne oraz wieloaspektowe skutki zakończonej w 1945 r. wojny.

Spis treści:

Wstęp    /9 

Temat i cel badań     /9 

Cezury i obszar terytorialny badań   /11 

Konstrukcja   /13 

Stan badań   /15 

Źródła i metody badań     /18 

Uwagi końcowe     /21

1. Liczebność, rozmieszczenie i struktura społeczna robotników   /23

Wielkość zatrudnienia    /23

Rozkład branżowy i rozmieszczenie terytorialne przemysłu    /27

Skład środowiska robotniczego w województwie kieleckim   /35

2. Sytuacja materialna robotników    /46

Płace nominalne    /46

Koszty utrzymania i płace realne    /54

Reglamentacja towarów w latach 1945-1948     /60

Trudności zaopatrzeniowe po formalnym zniesieniu reglamentacji     /67

Konsumpcja artykułów powszechnego użytku    /70

Sytuacja mieszkaniowa w pierwszych latach po wojnie    /73

3. Warunki pracy w przemyśle    /86

Przestrzeganie ustawodawstwa ochronnego    /86

Stan higieny i bezpieczeństwa w fabrykach     /92

Choroby zawodowe i wypadki przy pracy    /96

Dojazdy do pracy /103

4. Dyscyplina pracy i zachowania patologiczne    /106

Dyscyplina pracy w przemyśle województwa kieleckiego    /106

Kradzieże mienia fabrycznego     /112

Inne przykłady patologii i konflikty w zakładach pracy    /118

5. Współzawodnictwo pracy    /124

Początki współzawodnictwa pracy w latach 1945-1947 i Młodzieżowy Wyścig Pracy    /124

Rozwój organizacyjny współzawodnictwa pracy w latach 1948-1949    129

Robotnicy wobec ruchu współzawodnictwa i przodowników pracy     /138

6. Strajki w drugiej połowie lat czterdziestych XX w.    /146

Klasyfikacja postaw Polaków wobec nowych władz   /146

Strajki w latach 1945-1946    /149

Strajki w latach 1947-1949     /158

Liczba i charakter strajków – sytuacja w województwie kieleckim na tle kraju    /164

7. Pozastrajkowe formy wyrażania sprzeciwu    /181

Opór mówiony     /181

Zachowania manifestacyjne     /191

„Reakcja” w fabrykach     /196

8. Robotnicy w partiach politycznych    /208

Rozwój PPR i PPS w latach 1945-1946    /208

Rozwój PPR i PPS w środowisku robotniczym latach 1947-1948    /217

„Zjednoczenie ruchu robotniczego”     /222

O niektórych zachowaniach robotników – członków partii lewicowych    /230

9. Między propagandą a rzeczywistością    /238

Masówki, wiece, uroczystości państwowe    /238

Robotnicy w organizacjach masowych    /247

Robotnicy wobec uruchomienia i nacjonalizacji przemysłu    /250

Związki zawodowe a robotnicy    /254

Stosunek robotników do instytucji kultury, oświaty oraz zorganizowanego wypoczynku   / 263

Udział robotników w organach przedstawicielskich oraz władzach partyjnych   /268

Zakończenie    /272

Wykaz skrótów    /279

Spis tabel    /284

Bibliografia    /286

Indeks osób    /306