Res publica est res populi. Myśl polityczno-prawna Marka Tulliusza Cycerona

Autor: Tomasz Banach

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 194

Okładka: miękka

Format: 15,00 cm x 21,00 cm

Cyceron w księdze piątej De re publica pesymistycznie ocenia otaczającą go rzeczywistość – jego zdaniem myśl Enniusza moribus antiquis res stat Romana virisque („obyczajami dawnymi i ludźmi wielkimi Rzym stoi”) w żaden sposób nie oddaje rzeczywistości politycznej późnej republiki, ale w przekonaniu Arpinaty nie znaczy to wcale, że mądrość zawarta w tej frazie się zdezaktualizowała. W swej refleksji polityczno-prawnej wskazuje więc drogę do naprawy rzeczypospolitej, w której dawne obyczaje i wybitni mężowie odgrywają kluczową rolę. Czyni to w dialogach De re publica i De legibus poprzez prezentację trzech modeli – najlepszego ustroju, najlepszego obywatela oraz najlepszych praw. Już prima facie widać, że wyróżnione kategorie są głęboko współzależne. Zarówno obywatele, jak i prawa winny być użytecznymi dla rzeczypospolitej, a więc powinny chronić i zabezpieczać najlepszy ustrój.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp    /9

Rozdział 1. Myśl polityczno-prawna Cycerona w świetle praktyki politycznej   /23
1.1. Cyceron jako mówca   /23
1.2. Cyceron jako myśliciel polityczny   /50
1.3. Współzależność praktyki i teorii w życiu Cycerona   /55

Rozdział 2. Konstytucja republiki rzymskiej w poglądach Cycerona i współczesnych badaczy /69
2.1. Bogactwo jako przyczyna kryzysu republiki  /70
2.2. Administracja jako przyczyna kryzysu republiki   /76
2.3. Przemoc polityczna jako przyczyna kryzysu republiki   /85
2.4. „Czynnik społeczny” w procesach jako mankament konstytucji republiki   /93

Rozdział 3. Cyceroński rector rei publicae w świetle naczelnej zasady konstytucji republiki rzymskiej – wolności od tyrana   /99
3.1. Wolność od tyrana i prawa obywatela rzymskiego   /99
3.2. Walka z Katyliną – Cyceron jako rector rei publicae   /106
3.3. Współpraca konsula z senatem i z ludem   /109
3.4. Virtutes    /112
3.5. Rector rei publicae i modelowy mąż stanu w De re publica   /116

Rozdział 4. Dwie współczesne interpretacje rzymskiego republikanizmu   /119
4.1. Quentin Skinner – wolność republikańska bez Cycerona   /119
4.1.1. Polityczna wolność republikańska a prawo rzymskie prywatne   /127
4.1.2. Miejsce politycznej wolności w konstytucji rzeczypospolitej   /131
4.2. Roman Dmowski – republikanizm Cyceroński   /139
4.2.1. Res publica i państwo narodowe   /140
4.2.2. Zorganizowany populus i organizacja narodu   /143
4.2.3. Concordia w rzeczypospolitej i jedność w państwie narodowym /147
4.2.4. Elita, hierarchia i wolność  /150
4.2.5. Konstytucja i ustrój   /154
4.2.6. Moralność   /160

Zakończenie   /167

Bibliografia  /173

Summary   /189