Reglamentacja dewizowa w Polsce w latach 1936-1939. Podstawa finansowa polskiej polityki zbrojeniowej

Autor: Jakub Skiba

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 594

Oprawa: miękka

Format: 17,0 cm x 24,5 cm

"Reglamentacja dewizowa funkcjonująca w Polsce w latach 1936-1939 nie jest w obiegowym przekonaniu głównym czynnikiem określającym gospodarkę II Rzeczypospolitej w ostatnich latach przed wybuchem II Wony Światowej. Podstawowym skojarzeniem w tym zakresie jest raczej dynamiczna budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego,  w dalszej kolejności rozwój gospodarczy oparty na modelu etatystycznym bądź też - zwłaszcza w odniesieniu do końcówki tego okresu - intensywne zbrojenia (...). Jednakże, to właśnie ona sprawiła ramy funkcjonowania systemu finansowego kraju i była w ogromnej części odpowiedzialna za kondycję polskiej gospodarki. Ten dobry stan gospodarki, która przeżywała w latach 1936-1939 swój drugi, najintensywniejszy rozwój obok lat 1927-1929, jest więc w ogromnej mierze zasługą reglamentacji dewizowej".

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Wykaz skrótów  /9

Wstęp  /11

1. Reglamentacja dewizowa lat 30. XX w. i geneza jej wprowadzenia w Polsce w świetle badań i teorii  /28

1.1. Rola i znaczenie reglamentacji dewizowej w międzynarodowym systemie finansowym lat 30. XX w. - ewolucja poglądów  /28

1.1.1. Podstawowe aspekty reglamentacji dewizowej w ujęciu literatury ekonomicznej i historycznej  /28

1.1.2. Ocena reglamentacji dewizowej w literaturze powojennej  /31

1.1.3. Obraz reglamentacji dewizowej w literaturze naukowe od wybuchu II Wojny Światowej do upadku systemu z Bretton Woods  /43

1.1.4. Obraz reglamentacji dewizowej w literaturze naukowej po upadku systemu z Bretton Woods  /50

1.2. Ewolucja sytuacji finansowej i ekonomicznej Polski w pierwszej połowie lat 30. XX w. - stan badań  /65

1.2.1. Funkcjonowanie standardu złota w Polsce w czasach wybuchu wielkiego kryzysu  /65

1.2.2. Symptomy polskiej deflacji w latach 30.XX w.  /69

1.2.3. Polityka fiskalna oraz pieniężna i walutowa w okresie deflacji  /80

1.2.4. Rezultaty polskiej polityki deflacyjnej  /90

2. Wprowadzenie i funkcjonowanie reglamentacji dewizowej w Polsce  /94

2.1. Obrót płatniczy i rezerwy kruszcowo-dewizowe - zagadnienia techniczne  /94

2.2. Geneza wprowadzenia reglamentacji dewizowej: początek 1935 r. - 25.04.1936 r.  /107

2.2.1. Obroty płatnicze w 1935 r.  /107

2.2.2. Obroty płatnicze od początku stycznia do 26 kwietnia 1936 r.  /117

2.3. Kształtowanie systemu reglamentacyjnego: 26.04.1936 r. - 09. 1936 r.  /121

2.3.1. Podstawy prawne i początkowy zakres reglamentacji dewizowej  /121

2.3.2. Instytucje zaangażowane w reglamentację dewizową i ich działalność normatywna  /127

2.3.3. Działalność operacyjna władz dewizowych od wprowadzenia reglamentacji dewizowej do ogłoszenia moratorium transferowego  /139

2.3.4. Relacje płatnicze i rozrachunkowe z zagranicą oraz wprowadzenie moratorium transferowego  /144

2.3.5. Działalność operacyjna i normatywna władz dewizowych od wprowadzenia moratorium transferowego do końca września 1936 r.  /149

2.4. Okres konsolidacji systemu reglamentacyjnego: 10.1936 r. - 12.1937 r.  /158

2.4.1. Dewaluacja franka a pożyczka Rambouillet  /158

2.4.2. Działalność operacyjna i normatywna władz dewizowych w ostatnim kwartale 1936 r.  /160

2.4.3. Utworzenie Polskiego Instytutu Rozrachunkowego oraz relacje płatnicze i rozrachunkowe z innymi krajami w okresie październik 1936 r. - grudzień 1937 r.  /167

2.4.4. Działalność operacyjna i normatywna władz dewizowych w 1937 r.  /177

2.5. Okres chwiejnej równowagi systemu reglamentacyjnego: 01.1938 - 10.1938 r.  /194

2.5.1. Relacje rozrachunkowe i płatnicze z innymi krajami  /194

2.5.2. Działalność operacyjna i normatywna władz dewizowych w okresie: 01.1938 - 10.1938 r.  /198

2.6. Okres zaburzeń systemu reglamentacyjnego i zmian w ustroju pieniężnym: 11.1938 r. - 08.1939 r. /209

2.6.1. Kwestia rejestracji i skupu mienia zagranicznego obywateli polskich  /209

2.6.2. Działalność operacyjna władz dewizowych w ostatnich dwóch miesiącach 1939 r. /213

2.6.3. Relacje rozrachunkowe z innymi państwami w końcu 1938 r. i w 1939 r. /216

2.6.4. Działalność operacyjna i normatywna władz dewizowych w 1939 r. /220

3. Debata z lat 30. XX w. wokół reglamentacji dewizowe w Polsce /228

3.1. Poglądy nt. reglamentacji dewizowej w kołach rządowych /228

3.1.1 Spory i ewolucja poglądów w kołach rządzących przed wprowadzeniem reglamentacji dewizowej /228

3.1.2. Poglądy i dyskusja w kołach rządzących w okresie pomiędzy wprowadzeniem reglamentacji dewizowej a upadkiem bloku złota /233

3.1.3. Stanowisko i poglądy E. Kwiatkowskiego dot. reglamentacji dewizowej po upadku bloku złota/237

3.2. Krajowa debata publiczna nt. reglamentacji dewizowej w kontekście kierunków polityki pieniężnej i walutowej  /246

3.2.1. Debata przed wprowadzeniem reglamentacji dewizowej /246

3.2.2. Debata bezpośrednio po wprowadzeniu reglamentacji dewizowej /251

3.2.3. Debata po upadku bloku złota /260

3.2.4. Odgłosy prasowe nt. reglamentacji dewizowej w latach 1937-1939 /267

3.3. Zagraniczne odgłosy prasowe na temat reglamentacji dewizowej w Polsce/274

4. Kluczowe aspekty oddziaływania ekonomicznego reglamentacji dewizowej w Polsce  /283

4.1. Kurs złotego w okresie funkcjonowania reglamentacji dewizowej  /283

4.1.1. Notowania kursowe złotego w różnych kategoriach  /283

4.1.2. Problem nadwartościowości złotego w kontekście cenowym  /292

4.2. Rynek pieniężno-kapitałowy w okresie reglamentacji dewizowej  /302

4.2.1. Uwarunkowania strukturalne polskiego rynku pieniężno-kapitałowego  /302

4.2.2. Ewolucja rynku pieniężno-kapitałowego przed wprowadzeniem i w okresie funkcjonowania reglamentacji dewizowej  /313

4.2.3. Ocena rozwoju rynku pieniężno-kapitałowego  /339

4.3. Charakterystyka polskiej polityki pieniężnej i walutowej w latach 30. XX w.  - pomiędzy automatyzmem standardu złota a pieniądzem manipulowanym  /341

4.3.1. Ewolucja polskiej polityki pieniężnej i walutowej w latach 30. XX w.  /341

4.3.2. Ocena polskiej polityki pieniężnej i walutowej w świetle analizy podaży i szybkości obiegu pieniądza  /353

4.4. Kapitalizacja w perspektywie wewnętrznego i zagranicznego zadłużenia długoterminowego  /358

4.4.1. Długoterminowe zadłużenie zagraniczne władz publicznych  /358

4.4.2. Długoterminowe zadłużenie państwowe wobec rządów innych państw  /369

4.4.3. Obsługa długoterminowego państwowego zadłużenia zagranicznego  /375

4.4.4. Długoterminowe zadłużenie wewnętrzne władz publicznych  /379

4.4.5. Długoterminowe zagraniczne i wewnętrzne zadłużenie instytucji sektora finansowego oraz innych podmiotów gospodarczych  /385

4.4.6. Ogólne efekty reglamentacji dewizowej w zakresie kapitalizacji w perspektywie zadłużenia długoterminowego  /391

4.5. Struktura, cele i efekty zadłużenia długoterminowego  /394

4.5.1. Ewolucja celów polityki polskiego handlu zagranicznego a reglamentacja dewizowa i rozrachunek  /394

4.5.2. Polska polityka traktatowa na tle struktury geograficznej i typologiczno-rzeczowej polskiego handlu zagranicznego  /405

4.5.3. Analiza efektów ilościowych handlu zagranicznego  /418

4.6. Rozrachunek towarowy z Niemcami  /432

4.6.1. Handel zagraniczny III Rzeszy z Europą Wschodnią i Południową w świetle badań  /432

4.6.2. Relacje handlowo polsko-niemieckie przed wprowadzeniem rozrachunku  /436

4.6.3. Relacje handlowe polsko-niemieckie po wprowadzeniu rozrachunku  /444

4.6.4. Ocena efektów rozrachunku towarowego Polski z Niemcami  /459

Podsumowanie  /462

Aneks I. Analiza ewolucji efektów rynkowego i rozrachunkowego w polskim handlu zagranicznym w okresie funkcjonowania reglamentacji dewizowej  /477

Aneks II. Analiza ewolucji polskich cen hurtowych oraz transakcyjnych jęczmienia i żyta na rynku wewnętrznym i w obrocie zagranicznym w kontekście cen światowych i wewnętrznych w innych krajach /486

Aneks statystyczny  /488

Wykaz wykresów  /488

Wykaz tabel  /490

Bibliografia  /569