Recepcja importu nordyjskiego na ziemiach polskich we wczesnych fazach kultury łużyckiej

Autorka: Justyna Żychlińska

Rok wydania: 2008

Liczba stron: 308

Okładka: miękka

Format: 17,0 cm x 23,5 cm

Uwaga! Okładka posiada nieznaczne zarysowania, brzegi kartek przykurzone

"Zadaniem niniejszego opracowania jest przedstawienie, na podstawie możliwie pełnego materiału źródłowego, problematyki dotyczącej powiązań Europy Północnej, konkretnie kultury nordyjskiej, z ziemiami polskimi w okresie od ok. 1350 do 900 r. p.n.e., tj. we wczesnych fazach rozwojowych kultury łużyckiej.

Niniejsza rozprawa ma dać odpowiedź na pytanie o asortyment, skalę eksportu wytworów kultury nordyjskiej, wskazać właściwe "importy" oraz przedmioty wykonane pod wpływem warsztatów północnych w centrach północno- i środkowoniemieckich; w całym dostępnym materiale źródłowym zostaną, w miarę możliwości, oddzielone "importy" stricte nordyjskie od ich miejscowych naśladownictw, ze wskazaniem na lokalne warsztaty je produkujące. W centrum uwagi znajdzie się też rekonstrukcja procesu przenikania elementów kultury nordyjskiej na ziemie polskie i ich tutejsza adaptacja. Problem dyfuzji form nordyjskich i ich recepcji rozpatrzony zostanie w świetle analizy porównawczej centrum nadawczego i odbiorczego".

(fragment Wprowadzenia)

Spis treści:

Wprowadzenie  /9

1. Cel pracy /9

2. Zakres rzeczowy  /9

3. Ramy chronologiczne i chorologiczne  /12

4. Historia badań  /14

5. Uwagi o sposobie opracowania  /18

Rozdział I. Analiza typologiczna, chronologiczna i chorologiczna źródeł  /19

A. Ozdoby  /19

1. Ozdoby obręczowe  /19

1.1. Ozdoby obręczowe zdobione motywem skośnej drabinki  /19

1.2. Ozdoby obręczowe zdobione motywem klepsydr  /20

1.2.1. Ozdoby obręczowe zdobione motywem klepsydr, soczewkowate w przekroju  /20

1.2.2. Ozdoby obręczowe zdobione motywem klepsydr, trójkątne w przekroju  /20

1.2.3. Ozdoby obręczowe zdobione motywem klepsydr, daszkowate w przekroju  /21

1.2.4. Ozdoby obręczowe zdobione motywem klepsydr, tzw. mankietowate  /21

 2. Naszyjniki  /23

2.1. Naszyjniki z końcami zwężonymi  /24

2.2. Naszyjniki kołnierzowate  /25

2.2.1. Naszyjniki kołnierzowate typu meklemburskiego  /25

2.2.2. Naszyjnik kołnierzowaty zdobiony ukośnie zaszrafowanymi trójkątami (motyw plecionki), z uchatymi zakończeniami  /26

2.2.3. Naszyjnik kołnierzowaty skośnie żłobkowany  /27

2.2.4. Naszyjnik kołnierzowaty skośnie skręcony, z uchatymi zakończeniami  /27

3. Zapinki  /28

3.1. Zapinka płytowa zbliżona do typu meklemburskiego  /28

3.2.  Zapinka płytowa zbliżona do typu bornholmskiego  .28

3.3. Zapinki płytowe  /29

4. Szpile  /31

4.1. Szpile ze zgiętym trzonkiem i profilowaną główką  /32

4.1.1. Szpile ze zgiętym trzonkiem i  główką tarczowatą  /32

4.1.2. Szpile ze zgiętym trzonkiem i  główką zbliżoną do wazowatej  /32

4.2. Szpila z główką brodawkowatą  /33

4.3. Szpila z tarczką na trzpieniu  /33

5. Guzy  /34

5.1. Guzy o tarczce płaskiej  /34/

5.1.1. Guzy o tarczce płaskiej  z uszkiem lub poprzeczką  /35

5.1.1.1. Guzy o tarczce płaskiej  z uszkiem lub poprzeczką, z kolcem na tarczce głównej  /35

5.1.2. Guzy o tarczce płaskie z trzpieniem  /36

5.1.2.1. Guzy o tarczce płaskie z trzpieniem, bez kolca na tarczce głównej /36

5.2. Guzy o tarczce wypukłej  /37

5.2.1. Guzy o tarczce wypukłej z uszkiem lub poprzeczką /37

5.2.1.1. Guzy o tarczce wypukłej z uszkiem lub poprzeczką, bez kolca na tarczce głównej   /37

5.3. Guzy o tarczce półkulistej  /38

5.3.1. Guzy o tarczce półkulistej z trzpieniem  /38

5.3.1.1.  Guzy o tarczce półkulistej z trzpieniem, bez kolca na tarczce głównej   /38

5.4. Guzy o tarczce stożkowatej /39

5.4.1. Guzy o tarczce stożkowatej z uszkiem lub poprzeczką /39

5.4.1.1. Guzy o tarczce stożkowatej z uszkiem lub poprzeczką, bez kolca na tarczce głównej /39

5.4.2. Guzy o tarczce stożkowatej  z trzpieniem /40

5.4.2.1. Guzy o tarczce stożkowatej  z trzpieniem, bez kolca na tarczce głównej /40

5.4.2.2. Guzy o tarczce stożkowatej  z trzpieniem, z kolcem na tarczce głównej /40

6. Diademy /44

7. Inne ozdoby złote  /46

7.1. Bransolety spiralne  /46

7.2. Pierścionki spiralne  /46

7.2.1. Pierścionki spiralne  z podwójnego drutu /46

7.2.2. Pierścionki spiralne z pojedynczego drutu  /47

B. Przybory toaletowe  /48

1. Brzytwy  /49

1.1. Brzytwy  uchwytem zbliżonym do trójkątnego  /49

1.2. Brzytwy z krótkim, trójkątnym uchwytem  /50

1.3. Brzytwy z uchwytem lekko poszerzonym  /50

1.4. Brzytwy z uchwytem haczykowatym uformowanym w stylizowaną główkę ptaka  /50

1.5. Brzytwy z uchwytem S-kształtnym  /51

1.5.1.  Brzytwy z uchwytem S-kształtnym zakończonym stylizowaną główką ptaka  /51

1.5.2. Brzytwy z uchwytem S-kształtnym zakończonym uszkiem  /51

1.5.3. Brzytwa z podwójnie S-kształtnym uchwytem  /52

1.6. Brzytwy z uchwytem spiralnym skierowanym w dół, typ Banie  /52

1.7. Brzytwy taśmowe bez uchwytu  /53

2. Szczypce  /53

2.1. Szczypce z wąskim kabłąkiem i trójkątnymi ramionami   /53

2.2. Szczypce z taśmowymi, lekko rozszerzającymi się ku końcom ramionami  /56

2.3. Szczypce z wiosłowatymi ramionami  /56

C. Broń  /57

1. Miecze  /57

1.1. Miecze ze sztabą do rękojeści, typ III wg J. Fogla  /57

1.2. Miecz z kolcem do rękojeści, typ XVI, wg J. Fogla  /59

1.3. Miecze z wąską sztabą do rękojeści, typ VII wg J. Fogla  /59

1.4. Miecze z kolcem do rękojeści, typ VIIA wg J. Fogla  /60

1.5. Miecz z głowicą nerkowatą, typ XXVI wg J. Fogla  /61

2. Sztylety  /62

2.1. Sztylet z pełną rękojeścią  /62

2.2. Sztylety z płytką do rękojeści  /62

2.2.1. Sztylety z owalną płytką do rękojeści  /62

2.2.2. Sztylety z trapezowatą płytką do rękojeści  /63

2.2.3. Sztylety z trójkątną płytką do rękojeści  /64

2.3. Sztylety ze sztabą do rękojeści  /64

2.3.1. Sztylety z wydłużoną sztabą do rękojeści  /64

2.3.2. Sztylety z szeroką sztabą do rękojeści  .65

3. Groty oszczepów  /66

3.1. Groty typu Kirke-Saby  /66

3.2. Groty typu Hulterstadt  /66

3.3. Grot typu Badene  /68

3.4. Grot typu Borbjerg  /68

3.5. Groty typu Weitgendorf  /69

3.6. Groty typu lüneburskiego  /69

3.6. 1. Groty typu lüneburskiego I /70

3.6. 2. Groty typu lüneburskiego III /71

D. Narzędzia  /71

1. Noże  /71

1.1. Noże z pełną rękojeścią  /71

1.2. Noże z poprzeczką na rękojeści  /72

1.3. Noże z ramą do rękojeści  /73

2. Siekierki  /75

2.1. Siekierki z piętką typu północnoniemieckiego (typ Kappeln)  /75

2.2. Siekierki z tulejką  /75

2.2.1. Siekierki z tulejką typu nordyjskiego  /75

2.2.2. Siekierki z czworograniastą tulejką, typu Taunton-Hademarschen /77

2.2.3. Siekierki z tulejką sześciokątną  /78

3. Dłuta i punce (tłoczki)  /78

3.1. Dłuta z tulejką /78

3.2. Dłuto lite  /79

3.3. Punce (tłoczki)  /79

E. Naczynia brązowe  /80

Rozdział II. Charakterystyka środowiska kulturowego Skandynawii i północnych Niemiec w epoce brązu  /82

Rozdział III. Charakterystyka recypującego środowiska kulturowego na ziemiach polskich  /101

Rozdział IV. Charakter procesu dyfuzji  "importu" nordyjskiego /122

1. Uwagi wstępne  /122

2. Przedmiot dyfuzji  i jego struktura /122

3. Delimitacja centrów produkcyjno-dystrybucyjnych  /135

4. Określenie czasu dyfuzji "importu"  - kwestia synchronizacji  /144

5. Rodzaj recepcji  /146

5.1. Recepcja bierna  /146

5.2. Recepcja czynna  /147

5.3. Recepcja produkcyjna  /148

6. Określenie sfer dyfuzji  /151

7. Próba rekonstrukcji szlaków handlowych  /155

7.1. Szlaki wodne /155

7.2. Szlaki lądowe  /157

Rozdział V. "Import" nordyjski na ziemiach polskich w świetle kontaktów kulturowo-społecznych. Wnioski końcowe /158

1. Aspekt ekonomiczny  /158

2. Aspekt kulturowy  /160

2.1. Depozyty akwatyczne  /160

2.2. Przedmioty rytualne - kultowe  /164

3. Aspekt społeczny  /168

Zestawienia stanowisk archeologicznych  /173

Katalog materiałów źródłowych  /189

Bibliografia  /213

Zusammenfassung  /235

Tabele  /249

Tablice  /268

Mapy  /273