Rada Główna Opiekuńcza w latach 1918-1921

Autorzy: Małgorzata Przeniosło, Marek Przeniosło

Rok wydania: 2018

Ilość stron: 396

Oprawa: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Długotrwała wojna przyniosła duże spustoszenia na części ziem polskich. W znacznym stopniu uległa  zniszczeniu infrastruktura: domy, gospo­darstwa rolne, zakłady rzemieślnicze i przemysłowe, drogi i mosty; nie obsiano części pól, co skutkowało niemożnością zaspokojenia podsta­wowych potrzeb ludności. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości sytuacja wciąż była trudna.  Starały się zaradzić tej sytuacji organizacje  samopomocowe powstałe w czasie wojny na ziemiach polskich  z inicjatywy przedstawicieli elit społecznych. Nieprzerwaną działalność pomocową  prowadziła, najszerzej zakrojoną  i jednocześnie obejmującą najdłuższy okres,  Rada Główna Opiekuńcza powsta­ła w 1915 r. w Warszawie. Struktury lokalne RGO funkcjonowały do wiosny 1921 r.  Działacze, zarówno centralni, jak i lokalni, nie wyobrażali sobie bowiem pozostawienia bez opieki setek tysięcy ludzi i postanowili rozsze­rzyć zarówno obszar, jak i zakres działalności, aby wspomóc potrzebujących.  Niniejsza praca ma na celu ukazanie działalności pomo­cowej RGO w okresie powojennym. Autorzy skupili się na  przeanalizowaniu sytuacji życiowej (w tym materialnej) mieszkańców ziem polskich, zbadaniu sposobu organizacji struktur rady, określeniu zasad prowadzenia pracy pomocowej, ustaleniu źródeł pozyskiwania funduszy, zbadaniu poszczególnych form pomocy oraz określeniu zakresu współpracy z innymi organizacjami i z władza­mi w udzielaniu wsparcia potrzebującym. Jednym z założeń pracy jest przyjrzenie się  jakie efekty niosła pozasamopomocowa działalność organizacji, jej wpływ na budowanie więzi międzyludzkich i rozwój postaw patriotycznych, za­równo poprzez włączenie w pracę dla dobra wspólnego dużych grup spo­łeczeństwa, jak i przekonanie tych, którzy pomocy potrzebowali, że ich los obchodzi tę część współo­bywateli, która lepiej radzi sobie w trudnych warunkach. Przygotowując monografię, autorzy przeanalizowali  w największym stop­niu materiały archiwalne z bardzo bogatej spuścizny aktowej Rady, które są przechowywane w Archiwum Akt Nowych w Warszawie. W znacznym stopniu wykorzysta­ne zostały także materiały z innych archiwów i zbiorów specjalnych bibliotek naukowych, zarówno polskich, jak i zagranicznych, m.in. w Berlinie, w Ge­newie, w Wiedniu, w Londynie, w Wilnie, we Lwowie oraz w Moskwie. Wśród archiwów polskich autorzy oparli się m.in. na zbiorach archiwów państwowych w Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi. Sięgnęli też do źródeł drukowanych  wytworzonych przez RGO, prasy, pamiętników oraz dostępnej literatury związanej z podjętą tematyką. W książce wyodrębnionych jest  dziewięć rozdziałów problemowych. Umieszczone  zostały też  aneksy zawierające dokumenty stanowiące podstawę działalności rad w okresie powojennym. Publikacja kierowana jest do osób zainteresowanych historią dobroczynności i pomocy społecznej. Adresowana  zarówno do profesjonalnych pedagogów i historyków, jak i szerokiego kręgu czytelników.

(Ze Wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /7

Rozdział I. Organizacje samopomocy społecznej na ziemiach polskich w czasie wojny i na początku niepodległości

1. Przyczyny podejmowania działań samopomocowych w latach 1914-1921  /15

2. Pomoc dla potrzebujących w Królestwie Polskim  /33

3. Struktury ratownicze w Galicji i na Kresach Wschodnich  /43

4. Wsparcie pochodzące spoza terenu ziem polskich  /52

Rozdział II. Działalność Rady Głównej Opiekuńczej w czasie I wojny światowej 

1. Struktury centralne w latach wojny  /63

2. Terenowe rady opiekuńcze  /71

3. Zasady prowadzenia pracy pomocowej  /80

4. Formy pomocy w czasie wojny  /90

Rozdział III. Struktury centralne Rady Głównej Opiekuńczej i zasady działania organizacji w okresie powojennym 

1. Władze centralne  /97

2. "Portret zbiorowy" działaczy szczebla centralnego   /103

3. Wydziały i sekcje  /116

4. Zasady działalności organizacji w niepodległej Polsce  /123

Rozdział IV. Lokalne rady opiekuńcze w II Rzeczypospolitej

1. Rady na terenie byłego Królestwa Polskiego - rozszerzenie działalności na dawną okupację austro-węgierską i część Ober-Ostu  /129

2. Tworzenie struktur opiekuńczych na Kresach Wschodnich  /138

3. Zakładanie rad lokalnych w Galicji  /143

4. Władze i skład członkowski rad terenowych  /151

Rozdział V. Sytuacja finansowa Rady Głównej Opiekuńczej w latach 1918-1921

1. Dochody organizacji /165

2. Wydatki centrali w okresie powojennym  /177

3. Budżety rad terenowych  /185

Rozdział VI. Zaangażowanie rad w zaspokajanie podstawowych potrzeb ludności 

1. Pomoc żywnościowa  /199

2. Wsparcie w pozyskiwaniu artykułów codziennego użytku  /212

3. Pomoc lekarska i działania na rzecz poprawy sytuacji sanitarnej  /217

Rozdział VII. Praca pomocowa na rzecz dzieci

1. Placówki dla dzieci i młodzieży  /227

2. Akcje cykliczne na rzecz wsparcia dzieci  /238

3. Zaangażowanie w tworzenie organizacji pomagającym dzieciom  /246

Rozdział VIII. Wsparcie kierowane do dorosłych i inne formy działalności 

1. Przytułki dla kalek, starców i bezdomnych /253

2. Pomoc dla reemigrantów i uchodźców  /262

3. Inne formy działalności  /269

Rozdział IX. Stosunki z innymi organizacjami i z władzami państwowymi

1. Współpraca z organizacjami społecznymi  /277

2. Kontakty ze strukturami rządowymi i samorządowymi  /284

3. Kontrole państwowe w strukturach Rady  /296

4. Likwidacja Rady Głównej Opiekuńczej  /305

Zakończenie  /315

Aneksy  /321

Abstract  /339

Bibliografia  /343

Indeks nazwisk  /359

Indeks miejscowości  /373

Spis tabel  /385

Spis wykresów  /387

Spis aneksów  /389

Wykaz skrótów  /391