Proventus Camerae Apostolicae Debiti. Opłaty duchowieństwa polskiego na rzecz papiestwa w latach 1417-1484

Autor: Marek Daniel Kowalski

Rok wydania: 2010

Liczba stron: 291

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

Zakończony wiosną 1418 roku sobór w Konstancji oraz konkordaty zawarte przez papieża Marcina V z nacjami soborowymi dokonały głębokich zmian w papieskim systemie fiskalnym, ukształtowanym w okresie awiniońskim. Wiele dawnych świadczeń na rzecz Stolicy Apostolskiej zostało zlikwidowanych. Pozostały dwa podstawowe: serwicja, płacone przez biskupów i opatów, oraz annaty, płacone przez duchowieństwo niższe. Dzięki centralizacji poboru tych podatków i rozwojowi biurokracji skarbowej, z okresu XV wieku zachowały się do dziś źródła, które pozwalają dość dokładnie oszacować skalę obciążenia kleru katolickiego na rzecz papiestwa w późnym średniowieczu i każą zweryfikować potoczny pogląd o szerokim strumieniu pieniędzy, płynącym z Królestwa Polskiego do Rzymu.

Spis treści:

Wstęp /7

Rozdział I. Skarbowość papieska w późnym średniowieczu /19

1. System rezerwacji papieskich i podatki od duchowieństwa do końca Schizmy Zachodniej /19

2. Reformy skarbowości papieskiej na soborze w Konstancji /25

3. Wpływ reform soborowych na finanse papieskie /34

4. Opłaty od duchowieństwa i rezerwacje papieskie w latach 1418-1484 /37

Rozdział II. Opłaty za beneficja konsystorskie /47

1. Rodzaje beneficjów konsystorskich / 47

2. Serwicja biskupów diecezjalnych i opatów /48

2.1. Serwicja wspólne /48

2.2. Serwicja małe /49

3. Sytuacje, w których należało zapłacić serwicja /54

4. Taksy serwicjalne /59

4.1. Wymiar taksy /59

4.2. Ustalanie wysokości taksy i jej zmiany /61

4.3. Libri taxarum Kamery Apostolskiej /65

4.4. Taksy serwicjalne biskupstw i opactw polskich /71

5. Nadanie biskupstwa i dokumenty prowizyjne /83

6. Obligacje płatnicze biskupów diecezjalnych i opatów /85

7. Zapłata serwicjów /92

7.1. Terminy /92

7.2. Sposób dokonania wypłaty /96

7.3. Księgowanie wpłat /101

8. Duchowni polscy, jako płatnicy serwicjów /102

8.1. Biskupi prowincji gnieźnieńskiej /103

8.2. Biskupi prowincji lwowskiej /119

8.3. Opaci /121

9. Opłaty pro sacra i pro subdiaconis /124

10. Balista - opłata z tytułu objęcia biskupstwa tytularnego /127

Rozdział III. Opłaty za beneficja niekonsystorskie /133

1. Annaty /133

1.1. Miejsce i terminy płacenia annat /134

1.2. Wymiary świadczeń annatowych /140

1.3. Sytuacje, w których należało zapłacić annaty /144

1.4. Obligacje płatnicze /147

1.5. Wypłaty annat w Kamerze i w kolektorii /150

1.6. Duchowni polscy jako płatnicy annat /151

2. Quindennia /157

3. Fructus male percepti /159

4. Świętopietrze /160

5. Subsidium /163

Rozdział IV. Papieskie źródła skarbowe z lat 1417-1484, dotyczące opłat beneficjalnych /165

1. Księgi papieskich urzędów skarbowych /165

1.1. Ogólna charakterystyka zespołu /165

1.2. Dokumentacja finansowa dotycząca serwicjów /167

1.2.1. Libri provisionum consistorialium /167

1.2.2. Libri obligationum Kamery Apostolskiej i Kolegium Kardynałów /168

1.2.3. Libri solutionum kamery Kolegium Kardynałów /174

1.2.4. Libri divisionum Collegii Cardinalium /176

1.2.5. Księgi Introitus et Exitus Kamery Apostolskiej /177

1.2.6. Libri solutionum Camerae Apostolicae /182

1.3. Dokumentacja finansowa dotycząca annat /184

1.3.1. Libri annatarum /184

1.3.2. Libri quitantiarum /187

1.4. Księgi skarbowe - podsumowanie /189

2. Rachunki kolektorów papieskich /192

2.1. Kolektorzy papiescy w Polsce i ich dokumentacja skarbowa /192

2.2. Wiarygodność rachunków kolektorskich /197

Rozdział V. Finansowy wymiar opłat na rzecz papiestwa /201

1. Obciążenia kościoła polskiego w ujęciu globalnym /201

2. Skala obciążeń indywidualnych płatników /211

3. Ekonomiczny aspekt funkcjonowania kolektorii polskiej /214

Zakończenie /219

Summary /225

Aneks. Opłaty serwicjów przez biskupów i opatów polskich w latach 1417-1448 /229

Wykaz skrótów /273

Bibliografia /275

1. Źródła rękopiśmienne /275

2. Źródła drukowane /276

3. Opracowania /277

Indeks nazw geograficznych i osobowych /283