Pradoliny pomorskich rzek. Kontakty kulturowe i handlowe społeczeństw w pradziejach i wczesnym średniowieczu

Pod redakcją: Mirosława Fudzińskiego, Witolda Świętosławskiego i Wojciecha Chudziaka

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 389

Okładka: miękka

Format: 21,00 cm x 29,5 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron przybrudzone

"Muzeum Archeologiczne w Gdańsku we współpracy ze Stowarzyszeniem Promocji Zabytków Archeologicznych w Gdańsku, Fundacją Ochrony Zabytków w Gdańsku i Instytutem Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego zorganizowało w dniach 27-28 listopada 2014 r. sympozjum naukowe 'Pradoliny pomorskich rzek. Kontakty kulturowe i handlowe społeczeństw w pradziejach i wczesnym średniowieczu'.

Pomorze Gdańskie pod względem budowy geologicznej podobnie jak i cały obszar północnej Polski pokryty jest osadami z okresu czwartorzędu, które tworzą pokrywę geologiczną o miąższości od 100 do 200 metrów. Ukształtowanie samej powierzchni jest efektem działania lądolodu i jego wód roztopowych i pochodzi niemal wyłącznie z działalności zlodowaceń plejstoceńskich. Pod względem  ukształtowania powierzchni, szczególnie jego centralna część Pojezierze Kaszubskie, jest to kraina bardzo atrakcyjna pod względem krajobrazowym przypominająca często bardziej tereny górskie niż obszary nizinne.

Region ten odznacza się bardzo bogatą i różnorodną siecią hydrologiczną, której początki sięgają czasów ostatniego zlodowacenia skandynawskiego a szczególne znaczenie miały tu okresy recesji lądolodu, kiedy wody pochodzące z wytapiania się lodu tworzyły pierwsze szlaki odpływu (dzisiejsze cieki wodne i jeziora rynnowe), oraz wypełniały wszelkie zagłębienia tworząc tzw. „oczka polodowcowe” i tereny podmokłe. Według specjalistów nawet 60% jezior uległo w międzyczasie zanikowi, co powoduje, że obraz sytuacji rzeczno-jeziornej tamtych czasów był diametralnie odmienny od obecnej.

Jednocześnie przez cały okres pradziejów zalesienie tych ziem było bardzo duże i wynosiło ponad 80 % powierzchni. W tej sytuacji tylko rzeki i jeziora stanowiły system komunikacji między ówczesnymi społecznościami w zakresie wymiany kulturowej czy handlu. Ponieważ ówczesny stan wód był inny niż dzisiaj, wiele niewielkich cieków mogło być wtedy rzekami nazwijmy to sporych rozmiarów".

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp   /7

Zbigniew Bukowski
Wprowadzenie do problematyki    /15

Jacek Woźny
Symbolika i magia żywiołu wody w światopoglądzie archaicznym   /27

Jacek Kabaciński
Przejawy kontaktów międzykulturowych na stanowisku wczesnomezolitycznym w Krzyżu Wielkopolskim /37

Agnieszka Czekaj-Zastawny, Jacek Kabaciński, Thomas Terberger
Kontakty późnomezolitycznych społeczności Pomorza z rolniczymi kulturami Europy Środkowej na podstawie stanowiska w Dąbkach   /53

Marcin Bigos, Dobrochna Jankowska, Jacek Wierzbicki
Z badań nad wykorzystaniem dolin rzecznych północnej części Pomorza Środkowego przez społeczności epoki kamienia   /71

Jacek Woźny
Pradolina Brdy w pradziejach (najstarsze struktury osadnicze)   /83

Maciej Kaczmarek
Pradolina Odry jako szlak dalekosiężnej wymiany w epoce brązu – perspektywa lubusko-wielkopolska   /91

Jacek Gackowski
Fordońskie zakole Wisły w młodszej epoce brązu i na początku epoki żelaza. Bariera cywilizacyjna czy zwornik regionalnej przestrzeni kulturowo-osadniczej?    /103

Anna Rembisz-Lubiejewska
Rola Wisły w rozwoju społeczności „popielnicowych” Kotliny Grudziądzkiej   /113

Piotr Fudziński
Dolina rzeki Wierzycy wraz z dopływami w późnej epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza /125

Danuta Król
Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne na obszarach przylegających do pradolin rzek Płutnicy, Czarnej Wody i Redy     /143

Ewa Bokiniec, Aldona Garbacz-Klempka
Na skraju Pradoliny Wisły – materiały kultury wielbarskiej z Rzęczkowa, pow. toruński, w świetle kontaktów kulturowych    /165

Tadeusz Grabarczyk
Rozwój osadnictwa pradziejowego nad środkową Wdą    /191

Ewa Fudzińska
Osadnictwo pradziejowe między Wisłą a Nogatem   /197

Magdalena Mączyńska, Ireneusz Jakubczyk
Cmentarzysko kultury wielbarskiej w Babim Dole-Borczu, pow. Kartuzy, stan. 2. Wstępne podsumowanie wyników badań    /213

Anna Strobin, Ireneusz Jakubczyk
Materiały z młodszego okresu przedrzymskiego na stanowisku 2. w Babim Dole-Borczu, powiat kartuski   /223

Bartłomiej Rogalski
Dolne Nadodrze w okresie wpływów rzymskich – wpływy i nurty kulturowe   /239

Henryk Machajewski
Pradolina środkowej Parsęty u schyłku starożytności i na początku wczesnego średniowiecza (II/III w. – VII/VIII w. n.e.)    /273

Wojciech Chudziak, Ewelina Siemianowska
Z badań nad systemem komunikacji we wczesnym średniowieczu    /293

Jacek Bojarski, Wojciech Chudziak, Marcin Weinkauf
Góra Św. Wawrzyńca w Kałdusie we wczesnym średniowieczu – na skrzyżowaniu szlaków dalekosiężnych    /301

Wojciech Chudziak, Piotr Błędowski
Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Pawłówku – „wrota” do Pomorza Wschodniego /315

Wojciech Chudziak, Ryszard Kaźmierczak
Wyspa w Żółtym na Jeziorze Zarańskim w okresie wczesnego średniowiecza – „brama” do Pomorza Zachodniego    /327

Mariusz Ziółkowski, Jan Szymański, Maciej Sobczyk
Cmentarzysko kurhanowe w Lewinie: przyczynek do dyskusji na temat wczesnośredniowiecznych obrządków pogrzebowych   /341

Aneks 2
Mirosław Parafiniuk, Tomasz Janus

Badanie materiału kurhanowego Lewino    /363

Sławomir Wadyl
Nadnogacki kompleks osadniczy w Węgrach we wczesnym średniowieczu. Geneza, rola i związki kulturowe   /369

Lech Czerniak
Pradoliny pomorskich rzek. Kontakty kulturowe i handlowe społeczeństw w pradziejach i wczesnym średniowieczu. Podsumowanie konferencji   /381

Lista uczestników   /385