Poznański sposób na niepodległość

Redakcja: Andrzej Gulczyński, Szymon Paciorkowski

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 938

Okładka: twarda

Format: 17,5 cm x 25,0 cm

Potrzeba przypomnienia dziejów Wielkopolski pod zaborem pruskim, w tym wieloletnich dyskusji i zmagań, które miały na celu odzyskanie suwerenności, zwieńczonych powstaniem wielkopolskim, legła u podstaw opracowania założeń trzyletniego projektu o nazwie Poznański sposób na niepodległość. Jego realizatorem było Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, które promuje interdyscyplinarne podejście w badaniach i prezentacji ich wyników. Publikacja jest zbiorem artykułów, które w syntetyczny sposób przedstawiają wyniki badań specjalistów reprezentujących różne dyscypliny i podejścia badawcze, pochodzących z kilku ośrodków akademickich. W sześciu blokach tematycznych ukazano przemiany ustrojowe, dążenia do niepodległości i postawy wobec powstań narodowych, stanowisko Żydów oraz niemieckich nacjonalistów, a także losy poznańskich Bambrów. Analizie poddano zarówno zagadnienia języka, organizacji wielkich manifestacji patriotycznych, religijności, zdrowotności, struktury rodzin, jak i przemian gospodarczych czy planowania parków dworskich i miejskich. Zwrócono też uwagę na wzrastającą rolę inteligencji, której przedstawiciele, stając na czele wielu przedsięwzięć, aktywnie uczestniczyli w propagowaniu polskiej kultury w zakresie teatru i czytelnictwa. Ukazano w końcu proces zrzucania zaborczego jarzma oraz formy upamiętniania powstania wielkopolskiego i dzisiejsze ślady granic międzyzaborowych.

Spis treści:

A. Gulczyński, Sz. Paciorkowski - Wprowadzenie  /9

UTRACONA WOLNOŚĆ

P. Matusik - Pod rządami Hohenzollernów. Polskie strategie narodowe w Poznańskiem 1793-1918  /21

W. Szafrański - Zanim wchłonęły nas Prusy. Czasy stanisławowskie w Wielkopolsce  /41

D. Łukasiewicz - Wielkopolska między kolonizacją i modernizacją (1793-1806) /65

M. Krzymkowski - Krótki epizod wolności. Departament Poznański w Księstwie Warszawskim (1807-1815) - stan badań  /77

R. Łysoń - "Pruscy Polacy"? Ugodowość w Wielkim Księstwie Poznańskim i Prowincji Poznańskiej  /91

G. Kucharczyk - Sposób na autonomię. Wielkie Księstwo Poznańskie w latach 1815-1830  /111

M. Mencfel - Splątane drogi napoleońskiego żołnierza. Atanazy Raczyński  /133

WALCZYĆ I PRZETRWAĆ?

M. Stanulewicz - Bić się czy nie bić? Wielkopolska wobec powstań narodowych 1830-1831 i 1863 roku  /145

D. Szymczak - Wielkopolska i galicyjska Wiosna Ludów. Powstania czy rewolucja?  /171

T. Nodzyński - Rola wydarzeń Wiosny Ludów w kształtowaniu się tożsamości narodowej Polaków w zaborze pruskim  /191

PROWINCJA POZNANŃSKA - TYGIEL POLITYCZNY I ETNICZNY

M. Kowalczyk - Kto nami rządził? Władze Prowincji Poznańskiej w latach 1848-1918  /219

R. Witkowski - Droga ku niemieckości? Żydzi w Wielkim Księstwie Poznańskim  /243

O. Kiec - Hakatyzm. Niemiecki nacjonalizm w Wielkopolsce 1894-1918  /273

J. Minksztym - Między polskością a niemieckością. Stroje poznańskich Bambrów na przełomie XIX i XX wieku  /289

J. Sierociuk - Nie damy pogrześć mowy... Zabory a język mieszkańców Poznańskiego  /305

J. Schmidt - Tuż za kordonem. Mieszkańcy Wielkiego Księstwa Poznańskiego i Królestwa Kongresowego  /319

W POGONI ZA NOWOCZESNOŚCIĄ

M. Urbaniak - Zmiany ludnościowe i architektoniczno-urbanistyczne miast Poznańskiego  /337

K. Wisłocki - Silnik cieplny i jego rola w przemianach Wielkopolski w XIX wieku  /363

T. Janicki - Ubogi zaścianek Rzeszy Niemieckiej? Sytuacja gospodarcza ziem zaboru pruskiego na przykładzie Prowincji Poznańskiej (1871-1914)  /389

R. Dobek - Cegielski i inni. Rozwój polskich przedsiębiorstw w Poznańskiem  /415

G. Liczbińska - Sztafeta pokoleń. Rodzina wielkopolska drugiej połowy XIX wieku  /443

A. Magowska - Nie tylko Marcinkowski. Medycyna i służba zdrowia w dziewiętnastowiecznej Wielkopolsce  /469

K. Marciniak - Oblicza wielkopolskiej pobożności pod zaborem pruskim  /495

PRZYCZÓŁKI POLSKOŚCI

K. Kłudkiewicz - Dwór ostoją polskości? Siedziby ziemiańskie w Wielkim Księstwie Poznańskim  /523

A. Murawska, E. Siejkowska-Askutja, T. Grabski - Praca organiczna w praktyce. Życie i dzieło Seweryna Mielżyńskiego  /537

M. Walerzak - Od arboretum do palmiarni. Wielkopolskie ogrody w XIX i początkach XX wieku  /551

Z. Przychodniak - Mickiewicz i inni. Wielkopolska romantyczna - i rozważna  /569

W. Molik - Kształtowanie się polskiej inteligencji i jej przywódczej roli w polskim ruchu narodowym w Poznańskiem w XIX i na początku XX wieku  /603

K. Kurek - Teatr Polski w Poznaniu jako scena narodowa? Kilka uwag o życiu teatralnym miasta w latach 1875-1918  /631

A. Jazdon - W wielkopolskiej bibliotece. Polskie wydawnictwa w Wielkim Księstwie Poznańskim  /657

M. Piotrowska - Duch Naczelnika jest z nami... Obchody rocznicy kościuszkowskiej w Poznańskiem (1917)  /677

U PROGU NIEPODLEGŁOŚCI

P. Szlanta - Nadchodzące rozstanie. Ewolucja stosunku Polaków do państw zaborczych w latach Wielkiej Wojny  /705

A.W. Brzezińska - "Niepodległy" dzień codzienny mieszkańców Wielkopolski  /723

H. Lorkowska - Fortepian wolności. Ignacy Jan Paderewski a Wielkopolska  /735

Z. Pilarczyk - Od Ławicy do Babimostu. Bitwy powstania wielkopolskiego  /765

W. Ratajczak - Walka Stefana Żeromskiego o polskie granice na zachodzie i północy  /813

B. Kruszyński - Niezawodni w walce. Działania bojowe Wojsk Wielkopolskich w latach 1919-1920  /827

A. Gulczyński - Zasypywanie granic. Pierwsze lata niepodległości w Drugiej Rzeczypospolitej  /841

P. Grzelczak - Docenione czy zmarginalizowane? Pamięć powstania wielkopolskiego 1919-1989  /871

Indeks nazw miejscowych  /889

Indeks osobowy  /899

Summary. The Poznań Path to Independence /923