Powstanie i organizacja kapituł kolegiackich metropolii gnieźnieńskiej w średniowieczu

Autorka: Magdalena Bilska-Ciećwierz

Rok wydania: 2007

Liczba stron: 376

Okładka: twarda z obwolutą

Format: 16,5 cm x 24,0cm

Uwaga - przetarta zarysowana okładka; przybrudzony grzbiet


Syntetyczne opracowanie zagadnienia powstania i rozwoju kapituł kolegiackich metropolii gnieźnieńskiej w średniowieczu wraz z biskupstwami w Poznaniu, Krakowie, Wrocławiu, Włocławku i Płocku, oparte zarówno na bogatej literaturze przedmiotu, jak i różnorodnym materiale źródłowym (przede wszystkim przywileje fundacyjne, erekcyjne, statuty oraz dokumenty dotyczące uposażenia oraz inne pisma), rękopiśmiennym i wydanym drukiem, który został doskonale zanalizowany. Ze względu na sposób ujęcia zagadnienia praca stanowi novum, dotychczas prowadzone badania miały bowiem dość ograniczony zasięg terytorialny i chronologiczny. Praca podzielona została na trzy części. W pierwej badaczka zajmuje się genezą i funkcją kapituł tworzonych przez grupy kanoników różnego pochodzenia oraz powoływanych przez różnych fundatorów (biskupi, książęta, możnowładcy). W drugim rozdziale został ukazany proces powstania i cele istnienia kapituł kolegiackich od XIV do połowy XVI w. W trzeciej części autorka, sięgając po statuty kapitulne, ukazuje ustrój korporacji kanonickich, poczynając od przyjmowania nowych członków i ich wprowadzenia do grupy po obrzędy i zasady obowiązujące w takich grupach, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zebrania i zjazdy kapituł. Przeprowadzone studia nad wspólnotami kolegiackimi swoim zakresem wkraczają w obszar badawczy takich dyscyplin jak historia kościoła, historia prawa, liturgika i dotyczą węzłowych zagadnień dziejów społecznych i gospodarczych. Publikacja została zaopatrzona w rozbudowany indeks osobowo-geograficzny i bogatą bibliografię źródeł i literatury przedmiotu.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp  /5

Rozdział I.Geneza korporacji kanonickich  /9

1. Fundacje kanonickie związane z ordynariuszami diecezji  /13

1.1. Grupy kanoników przy katedrach biskupich  /14

1.2. Fundacje w centrach dóbr biskupich  /20

2. Fundacje kanonickie związane z centrami administracji i gospodarki książęcej  /29

2.1. Grupy kanoników w głównych grodach wczesnopiastowskiego państwa polskiego  /30

2.2. Fundacje w stolicach księstw dzielnicowych  /41

3. Fundacje możnowładcze  /86

3.1.Grupy kanoników w rezydencjach możnowładczych  /86

3.2. Zagadnienie prebend i prebendarzy  /96

4. Prepozytury  /110

5. Podsumowanie: od grupy kanonickiej do korporacyjnej kapituły kolegiackiej  /119

Rozdział II. Proces powstawania i cele kapituł kolegiackich od XIV do połowy XVI w.  /131

1. Przebieg fundacji kapituły kolegiackiej  /131

1.1. Fundator (akt fundacyjny)  /132

1.2. Zgoda ordynariusza diecezji (akt erekcyjny) /133

1.3. Zatwierdzenie papieskie  /134

2. Rodzaje fundacji kanonickich ze względu na fundatorów  /135

2.1. Fundacje monarsze  /136

2.2. Fundacje biskupie /144

2.3. Fundacje prywatne  /156

2.3.1. Fundacje możnych rodów  /156

2.3.2. Fundacje duchownych i mieszczan  /165

3. Mansjonarie posiadające status kolegiat  /173

4. Cele fundacji kanonickich w świetle dokumentów erekcyjnych  /178

4.1. Pomoc w zarządzie diecezją  /179

4.2. Cele dewocyjne (memoria)  /180

4.3. Uposażenie wykładowców kolegiackich  /183

Rozdział III. Ustrój korporacji kanonickich w świetle statutów kapitulnych /187

Przyjmowanie nowych członków  /210

1.1. Wyznaczenie kandydata  /212

1.1.1. Podmiot bierny  /212

1.1.2. Podmiot czynny/216

1.2. Nadanie tytułu  /220

1.3. Wprowadzenie w posiadanie  /221

1.3.1. Recepcja  /221

1.3.2. Instalacja  /223

1.4. Rezydencja  /228

2. Wewnętrzna organizacja kapituły  /231

2.1. Godności kapitulne  /233

2.1.1. Prepozytura  /235

2.1.2. Dziekania  /239

2.1.3. Archidiakonat  /245

2.1.4. Scholasteria  /246

2.1.5. Kantoria (primiceria)  /248

2.1.6. Kustodia  /249

2.1.7. Kancelaria  /251

2.2. Kanonikaty  /251

2.2.1. Kanonikat prebendalny  /252

2.2.2. Kanonicy urodzeni/honorowi  /254

2.2.3. Kanonikat nadliczbowy  /255

2.2.4. Kanonikat fikcyjny (ślepy)  /255

2.3. Precedencja  /256

3. Zebrania kapituły  /248

3.1. Rodzaje zebrań, ich terminy i czas trwania  /259

3.2. Porządek i przedmiot obrad  /264

3.3. Tajemnica obrad  /266

3.4. Notariusz i statuty kapituły  /267

4. Liturgia  /268

4.1. Strój chórowy  /269

4.2. Obowiązku liturgiczne kanoników  /271

4.2.1. Msza święta  /271

4.2.2. Officium divinum  /273

4.2.3. Anniwersarze  /275

4.3. Hebdomadariusz  /277

5. Podstawy materialne  /280

5.1. Mensa communis  /281

5.1.1. Prestymonia  /283

5.1.2. Refekcje  /286

5.1.3. Prokurator i inni urzędnicy  /290

5.2. Prebendy  /294

5.3. Annus gratiae  /299

5.4. Kurie  /300

5.5. Fabryka kościoła  /301

Zakończenie  /309

Wykaz skrótów  /317

Bibliografia  /321

Indeks osób i nazw geograficznych  /345