Powstanie Świdrygiełły. Ustęp z dziejów Unii Litwy i Korony

Autor: Anatol Lewicki

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 370

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Uwagi - okładka z zatarciami, brzegi stron lekko zabrudzone, delikatnie wgniecione narożniki

W historiografii spotykamy prace, które z powodzeniem nigdy mogłyby nie powstać. Bez straty dla kogokolwiek. Są takie, które przynoszą jedynie szkodę, ponieważ uczą złych wzorców i nawyków, czyniąc z nauki historycznej jedynie ciąg spekulacji oraz „hipotetycznych hipotez”. Powstawały i powstają takie, które starzeją się szybciej, niż starzeją się historycy – ich autorzy, i takie, które tracą aktualność niedługo po śmierci swych autorów. Czas bowiem nie oszczędza nikogo i niczego.

Rozprawy, które uznajemy za ciągle aktualne po dwóch lub trzech pokoleniach od ich powstania, z powodzeniem można uznać za „wiecznie zielone”. Za perły historiografii, za wzorzec, do którego powinno się zmierzać. Najczęściej bez szans, by go doścignąć. Te wzorcowe dzieła nie są wcale dziełami idealnymi, na zawsze zamykającymi dyskusję o sprawach, które poruszały. Takich być nie może, bo nauka nie stoi w miejscu. Ich wielkość polega na doskonałym opanowaniu rzemiosła przez autora, jego umiejętności szerokiego widzenia zagadnień, rzetelności badawczej, intuicji (w dobrym tego słowa znaczeniu), klarowności wywodu i talentu. Przede wszystkim jednak na tym, że potrafią inspirować, że bez nich nie można prowadzić nowych badań na ten sam temat, że korygując jakąś wyrażoną przez nie myśl, trzeba się porządnie natrudzić.

Wznawiane dziś po stu dwudziestu trzech latach „Powstanie Świdrygiełły. Ustęp z dziejów Litwy z Koroną” Anatola Lewickiego jest bez wątpienia jedną z ozdób polskiej mediewistyki. Bez odwołania się do jej ustaleń, bez korekty niektórych stwierdzeń czy hipotez, bez prób polemiki z niektórymi zawartymi w niej sformułowaniami nie sposób wypowiadać się lub pisać nie tylko o czasach burzliwych losów najmłodszego brata Władysława Jagiełły, ale również o dziejach unii polsko-litewskiej widzianych w szerszej perspektywie.

Książki tej nie pisał autor początkujący, wychodziła spod pióra doświadczonego historyka, który przekroczył pięćdziesiąty rok życia. Dojrzałość badawcza, którą tak doskonale widać na kartach „Powstania Świdrygiełły”, zaowocowała rozprawą, którą natychmiast docenili współcześni. Nagrodzono ją bowiem w prestiżowym konkursie Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, w znaczny sposób ugruntowała także pozycję naukową A. Lewickiego. Zwłaszcza że trudno byłoby go uznać za badacza, który brawurowo wkraczał do polskiej historiografii. Jeśli chciałoby się przywołać kariery dwóch krakowskich koryfeuszy: M. Bobrzyńskiego i S. Smolki – droga naukowa A. Lewickiego była drogą bardzo wyboistą. Smolka, cudowne dziecko polskiej historiografii, doktoryzował się, mając zaledwie 19 lat, a katedrę uniwersytecką otrzymał w wieku 22 lat. Bobrzyński na katedrze zasiadł w wieku lat 28. Lewicki objął katedrę historii Austrii Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1883 r. w wieku 42 lat, pokonując dwóch rywali: A. Sokołowskiego i A. Prochaskę, których recenzenci ich dorobku naukowego (S. Smolka i W. Zakrzewski) ocenili zdecydowanie bardziej krytycznie.

Spis treści:

Anatol Lewicki i jego "Powstanie Świdrygiełły"  /9

Rozdział I

Jagiełło i unia litewsko-polska

Przełom na Litwie; Pierwsze edykty Jagiełły; Zamiary względem Rusi; Znaczenie unii litewsko-polskiej; Wielkość Jagiełły  /21

Rozdział II

Stosunek Litwy do Polski aż do śmierci Witolda

Opozycja przeciw unii; Skirgiełło i polscy starostowie na Litwie; Ugoda ostrowska z 1392 roku; Unia wileńska z 1401 roku; Unia horodelska z 1413 roku; Jagiełło wobec Rusi; Witold wobec Rusi; Starania o unię kościelną; Jagiełło a Witold  /35

Rozdział III

Burza koronacyjna

Zajścia w Łucku w 1429 roku; Początek sporu; Stanowisko Litwinów; Znaczenie koronacji; Zgoda z Witoldem i jego śmierć; Rezultaty  /59

Rozdział IV

Świdrygiełło

Charakter Świdrygiełły; Powstanie z lat 1401-1404; Knowania z Moskwą w 1408 roku; Zdrada i niewola; Ucieczka z niewoli w 1418 roku; Zgoda z Jagiełłą w 1419 roku; Zgoda z Witoldem w 1420 roku  /77

Rozdział V

Po śmierci Witolda

Chwila krytyczna; Relacja o zajściach na Litwie (1430); O co chodziło? (1430); Sprawa Podola (1430)  /97

Rozdział VI

Znaczenie powstania i jego sprzymierzeńcy

Położenie zewnętrzne; Ruski charakter powstania; Wschód wobec powstania; Husyci, dysputa krakowska (1431); Stanowisko Zakonu krzyżackiego (1431); Rokowania ze Świdrygiełłą i Zakonem (1431); Przymierze skirstymońskie (1431)  /109

Rozdział VII

Wojna Łucka

Lutek z Brzezia (1431); Król w Horodle (1431); Bitwa pod Łuckiem (1431); Kłamstwa o niej rozsiewane (1431); Oblężenie Łucka (1431); Rokowania, napad Mołdawian (1431); Rozejm łucki (1431); Ogólne wrażenia (1431)  /125

Rozdział VIII

Napad Krzyżaków

Nieoględność króla i Polaków (1431); Podstępne działania mistrza i cesarza (1431); Manifest mistrza do kraju (1431); Napad (1431); Bitwa pod Nakłem (1431)  /141

Rozdział IX

W chwili przełomu

Skargi na Zakon (1431); Sojusz z papieżem (1431); Przeciw soborowi bazylejskiemu (1431); Umyślne groźby wojenne (1431); Daremne rokowania ze  Świdrygiełłą (1431); Zjazd brzesko-parczowski (1432)  /151

Rozdział X

"Wojny z całą nacją niemiecką"

Zwycięstwo radykalizmu w Polsce (1432); Przymierze z Husytami (1432); Następstwa tego przymierza; Agitacje polskie na Węgrzech (1432); Agitacje w Prusach (1432)  /167

Rozdział XI

Rozłam Litwy i zrównanie Rusi

Odnowienie przymierza skirstymońskiego (1432); Nowi sprzymierzeńcy Świdrygiełły (1432); Dwuznaczne postępowanie Polaków (1432); Strącenie Świdrygiełły (1432); Trudne położenie Zakonu (1432); Intronizacja i inwestycja Zygmunta (1432); Unia grodzieńska z 1432 roku; Zrównanie Rusi (1432); Rezultaty polityki polskiej (1432)  /181

Rozdział XII

Druga wojna ze Świdrygiełłą

Siły Świdrygiełły (1432); Bitwa pod Oszmianą (1432); Bitwa pod Kopestrzynem (1432); Druga wyprawa na Litwę z początku 1433 roku  /199

Rozdział XIII

Matactwa Russdorfa

Plany ugodowe Russdorfa (1432); Zmienność jego (1432); Zwrot Russdorfa ku Świdrygielle (1433); Pismo Rusinów do soboru (1433); Legaci bazylejscy w Polsce (1433); Przystąpienie Polski do soboru (1433)  /209

Rozdział XIV

Umowa z Sierotkami i powstanie na Litwie

Przymierze husyckie zachwiane (1433); Biedrzych a Czapek (1433; Utrata Łucka i powstanie słuckie (1433)  /221

Rozdział XV

Odwet

Plan wojenny (1433); Zniszczenie Nowej Marchii (1433); Oblężenie Chojnic (1433); Smutny los Tczewa (1433); Wojska polskie pod Gdańskiem (1433); Zawieszenie broni w Jasieńcu (1433); Odprawa Sierotek (1433)  /229

Rozdział XVI

Trzecia wojna ze Świdrygiełłą

Wyprawa Świdrygiełły i mistrza inflandzkiego na Litwę (1433); Walki na Wołyniu i Podolu (1433); Nowa wyprawa Zygmunta (1433)  /243

Rozdział XVII

Rozejm Łęczycki

Cztery artykuły (1433); Skargi przed soborem na Polaków (1433); Sceny z tego powodu w Bazylei (1433); Rozejm łęczycki przez Prusaków wymuszony (1433)  /251

Rozdział XVIII

Śmierć Jagiełły

Plany Russdorfa po rozejmie (1434); Groźby cesarza (1434); Jagiełło na Litwie (1434); Uznanie Władysława III przez Litwę (1434); Świdrygiełło po śmierci Jagiełły (1434); Zbliżenie się Polski do cesarza (1434)  /261

Rozdział XIX

Triumfy polityki polskiej

Zjazd w Raciążu (1434); Zawieszenie broni w Brześciu (1434); Zjazd w Preszburgu (1434); Zjazd w Gniewkowie (1434); Polacy w Preszburgu, Zjazd brzeski (1435); Zaburzenia w Prusach (1435)  /273

Rozdział XX

Zdrada na Rusi

Wielki książę Zygmunt a Zakon; Starania Świdrygiełły o unię kościelną; Przeszkody ze strony Polaków (1434); Zdrada Nosa i Fedka (1434); Metropolita Herasym (1435)  /289

Rozdział XXI

Bitwa nad Świętą

Chwila stanowcza (1435); Zachowanie cesarza (1435); Podstępy Polaków i Russdorfa (1435); Obie armie (1435); Bitwa nad Świętą (1435); Wielki książę Zygmunt po bitwie (1435)  /301

Rozdział XXII

Pokój brzeski

Nowe groźby Polaków (1435); Pokój brzeski (1435); Cesarz Zygmunt po pokoju (1436); Oburzenie w Niemczech (1436); Wykonanie pokoju (1436)  /315

Rozdział XXIII

Upadek powstania

Świdrygiełło po klęsce nad Świętą (1435-1436); Świdrygiełło w Krakowie i we Lwowie (1437); Sprawa łucka (1437); Upadek Świdrygiełły (1438); Jego późniejsze losy   /329

Rozdział XXIV

Zakończenie

Wzmocnienie unii litewsko-polskiej /341

Dodatki  /347