Polska i trzy Rosje. Polityka wschodnia Piłsudskiego i sowiecka próba podboju Europy w 1920 roku

Autor: Andrzej Nowak 

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 848

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 25,0 cm

Wydanie poszerzone

Profesor Andrzej Nowak rozpoczyna opowieść o Józefie Piłsudskim z chwilą jego ucieczki ze szpitala psychiatrycznego w Petersburgu 14 maja 1901 roku. Prowadzi czytelnika przez czasy rewolucji, rosyjskiej wojny domowej i pierwsze próby sowietyzacji Europy. W fascynujący sposób pokazuje ścieranie się polskich politycznych orientacji wobec zagrożenia ze wschodu oraz problemy z partnerami – Litwą, Białorusią i Ukrainą.

W nowym wydaniu dodany został obszerny rozdział, obejmujący czas od wiosny do jesieni 1920 roku. Autor skupia w nim uwagę na zmiennych koncepcjach strategicznych i decyzjach podejmowanych w tym okresie przez bolszewickie kierownictwo, przez Lenina i jego towarzyszy z Politbiura (Trockiego, Lwa Kamieniewa i Stalina). Analizuję improwizowaną wówczas próbę rewolucyjnej zmiany układu geopolitycznego Europy Wschodniej, wyjścia z „czerwonego” Heartlandu Eurazji na zachód. Co znaczyła ta próba – i jej niepowodzenie latem 1920 roku? Czy chodziło o sowietyzację Polski tylko, czy też Europy Wschodniej, a może całej Europy po prostu? A może w grę również wchodziło odnowienie imperialnej kontroli Moskwy i zgody – na zasadzie rozgraniczenia strefy tej kontroli – z sąsiednim imperium: niemieckim? Jaki wpływ na porażkę tych zamiarów w roku 1920 miała akcja Piłsudskiego, albo inaczej: postawa Polski w tych miesiącach, od maja do października? Na podstawie nowej dokumentacji źródłowej (z postsowieckich archiwów) autor daje nowe odpowiedzi na te pytania.

Spis treści:

Imperium, rewolucjoniści i geopolityka  /5

Rozdział I. Od wojny światowej do wojny domowej w imperium. Szanse i drogi polityki "rosyjskiej" obozu Piłsudskiego w latach 1914-1918  /27

1. Od wojny do rewolucji  /30

2. Między chaosem a Niemcami  /48

3. Polskie wojsko na wschodzie i rosyjska wojna domowa  /69

Rozdział II. Między bolszewikami, Rosją i Zachodem. Wyzwania i ograniczenia polskiej polityki wschodniej (listopad 1918-czerwiec 1919)  /87

1. Pierwsze próby sowietyzacji - Polska w planach bolszewickiego kierownictwa  /94

2. "Biała" Rosja i "małe narody"  /113

3. W oczach Zachodu  /142

Rozdział III. Założenia i pierwsze cele polityki wschodniej Naczelnika Państwa (listopad 1918-czerwiec 1919)  /195

1. Wobec zagrożenia ze wschodu i sporu politycznych orientacji  /197

2. Instrukcje Naczelnika Państwa (listopad-grudzień 1918 roku)  /215

3. Pierwsze starcia (styczeń-luty 1919 roku)  /232

4. Dyplomatyczne sondaże polityczne przygotowania do samodzielnej akcji (luty-kwiecień 1919 roku)   /253

5. Strategiczna inicjatywa: akcja wileńska i jej konsekwencje (kwiecień-czerwiec 1919 roku)  /285

Rozdział IV. Kto kogo? Wobec rozstrzygających momentów rosyjskiej wojny domowej (lipiec-grudzień 1919 roku)  /317

1. Piłsudski i Rosja bolszewicka - przesłanki politycznych kontaktów (lipiec-sierpień 1919 roku)    /319

2. Litwa, Białoruś i Ukraina - problemy z partnerami /340

3. W poszukiwaniu oparcia w Londynie i w sejmie (wrzesień-listopad 1919 roku)  /355

4. Misje do Kołczaka i Denikina (sierpień-listopad 1919 roku)  /375

5. Rokowania w Mikaszewiczach - pytania o rozejm z bolszewikami  /388

6. "Kto uratował władzę sowiecką od zguby?"  /404

Rozdział V. Pokój albo wojna. Polityczne dylematy i rozstrzygnięcia przedwiośnia 1920 roku  /429

1. Na progu nowego roku: styczniowe sondaże i ich konsekwencje  /431

2. Jak zbudować "trzecią" Rosję (gra z Sawinkowem)  /466

3. Między Moskwą a Warszawą: gry i decyzje (styczeń-kwiecień 1920 roku)  /509

3.1. Moskwa  /509

3.2. Warszawa  /534

3.3. Moskwa  /551

3.4. Warszawa  /562

3.5. Moskwa  /586  

Rozdział VI. Niezrealizowane cele wojny: Kijów, Warszawa, Berlin  /595

1. Spór o znaczenie operacji kijowskiej  /597

2. Lenin w Warszawie, czyli zawrót głowy od sukcesów  /620

3. Sny o Berlinie  /667

Epilog  /697

Mapy  /701

Przypisy  /703

Bibliografia  /803

Źródła ilustracji  /829

Indeks nazwisk  /831