Polska i Europa 1938 - 1939. Cztery decyzje Józefa Becka

Autor: Marek Kornat

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 1288

Okładka: twarda

Format: 15,0  cm x 22,5 cm

Najnowsza monografia autorstwa prof. Marka Kornata to obszerne kompendium wiedzy na temat polskiej i europejskiej polityki w przededniu wybuchu II wojny światowej. Mimo upływu dziesięcioleci od tragicznego września 1939 r. temat sytuacji geopolitycznej Polski pod koniec lat trzydziestych XX w. wciąż prowadzi do wielu pytań.

Opracowanie może być nieocenionym narzędziem badawczym dla historyków – zwłaszcza tych, którzy analizują wydarzenia rozgrywające się na arenie europejskiej w przededniu wybuchu II wojny światowej. Znaczącym, niezwykle cennym dopełnieniem publikacji są aneksy źródłowe, które zwierają 120 starannie opracowanych dokumentów.

Książkę tworzy osiem rozdziałów drobiazgowo nakreślających europejski kontekst polityczny, w jakim znalazła się Polska, począwszy od I połowy lat trzydziestych XX w. aż po wrzesień 1939 r. Całość opatrzono uwagami wstępnymi i wprowadzeniem, a zwieńczono konkluzjami, uwagami końcowymi i odautorskim postscriptum. Publikacja jest opatrzona indeksem nazwisk i nazw geograficznych.

„Zasługą autora jest wniesienie wielu nowych elementów. Imponuje zwłaszcza rozmach, z jakim uwzględniono wykorzystany – niekiedy po raz pierwszy – materiał źródłowy” – zaznacza prof.. Stanisław Żerko, recenzent publikacji.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Uwagi wstępne /9

Wprowadzenie do książki Polityka zagraniczna Polski 1938-1939. Cztery decyzje Józefa Becka, Gdańsk 2012 /22

Rozdział I. Polityka równowagi - realia i dylematy (1934-1937)  /29

1. Układy o nieagresji ze Związkiem Sowieckim i Niemcami /33

2. Dwa projekt europejskie: pakt czterech i pakt wschodni /48

3. Totalitarne mocarstwa ościenne w percepcji polskiej dyplomacji /65 

4. Kryzys sojuszu z Francją /83

5. Próba rewaloryzacji przymierza polsko-francuksiego /97

6. Wobec rokowań o pakt zachodni /111

7. Konfrontacja z dyplomacją niemiecką w obronie polityki równowagi /117

8. "Wojna religijna" w Europie /127

9. Wobec początków appeasement policy /139

10. Program i rzeczywistość /151

Rozdział II. Polska i Niemcy w realiach appeasementu /164

1. Polska i Niemcy - rzeczywisty charakter stosunków wzajemnych (1938 r.) /166

2. Niemiecka oferta przystąpienia do paktu antykominternowskiego /173

3. Anschluss Austrii i dyplomacja polska /182

4. Konflikt niemiecko-czechosłowacji i przesilenie majowe 1938 r. /193

5. "Klauzula najwyższego uprzywilejowania" /209

6. Decyzja Benesa o cesji Sudetów /223

7. Monachium: pakt czterech w działaniu /234

8. Rewindykacja Zaolzia /241

9. Starania polskie o pogłębienie porozumienia z Niemcami /259

10. Polska a mocarstwa zachodnie /267

Rozdział III. Idea Międzymorza - polski plan polityczny w 1938 r. /278

1. Koncepcja Międzymorza /283

2. Wizja współpracy polsko-węgiersko-rumuńskiej /293

3. Polska i Włochy (koncepcja "osi horyzontalnej") /303

4. Działania dyplomacji polskiej we wrześniu i październiku 1938 r. /310

5. Europa wobec idei Międzymorza /319

6. Projekt Trzeciej Europy a polska polityka wobec Czechosłowacji /338

7. Kwestia Słowacji /358

Rozdział IV. Polska a Związek Sowiecki w 1938 r. (fakty, hipotezy, interpretacje) /374

1. Polityka sowiecka: słabość czy ekspansjonizm? /380

2. Wymuszone uregulowanie stosunków z Litwą i bierność ZSRR /393

3. Polityka zagraniczna ZSRR między Anschlussem Austrii a konfliktem o Sudety /412

4. Francusko-brytyjska koncepcja przemarszu Armii Czerwonej przez Polskę /420

5. Pogłoski o zgodzie Rumunii na przeloty samolotów sowieckich do Czechosłowacji /426

6. Wrzesień 1938: zagrożenie sowieckie - rzeczywistość czy mistyfikacja? /435

7. Czy Polsce groziło uwikłanie w wojnę po stronie Niemiec? /450

8. Intencje Sowietów - próba interpretacji /453

9. Odwilż na linii Warszawa - Moskwa /467

Rozdział V. Żądania Hitlera i polskie non possumus (październik 1938 r. - marzec 1939 r.)  /477

1. Wolne Miasto Gdańsk i sprawa dostępu Polski do morza /479

2. Niemiecki rewizjonizm terytorialny a polityka polska /492

3. Niemieckie propozycje i oferta kompensacyjna z 24 października 1938 r. /506

4. Dyplomacja polska wobec koncepcji Gesamtlosung /511

5. Wokół polskiego non possumus /537

6. Idea podziału Wolnego Miasta Gdańska i wymiany ludności /552

Rozdział VI. Sojusz z Wielką Brytanią - decyzja i konsekwencje /566

1. U podstaw probrytyjskiej orientacji Józefa Becka /567

2. Geneza i kontekst deklaracji gwarancyjnej premiera Chamberlaina /586

3. Rozmowy Becka w Londynie w kwietniu 1939 r. /608

4. Punktacja z 7 kwietnia 1939 r. /618

5. Polsko-brytyjskie kontrowersje wokół Rumunii /631

6. Czy można liczyć na Sowietów? /638

7. Walka dyplomacji polskiej o traktat sojuszniczy z Wielką Brytanią  /653

8. Reasekuracja /673

Rozdział VII. Zbliżenie Berlin - Moskwa i żądania sowieckie wobec Polski /681

1. Niemcy i ZSRR - dwa mocarstwa antysystemowe a Polska /682

2. Antagonizm niemiecko-sowiecki a Polska /688

3. Pierwsze pogłoski o rozbiorze Polski /699

4. Polska racjonalizacja sytuacji międzynarodowej(maj - sierpień 1939 r.) /707

5. Sowiecka teza o "agresji pośredniej" a dyplomacja polska /715

6. W obliczu żądań sowieckich z sierpnia 1939 r. /727

7. Pakt Hitler - Stalin z 23 sierpnia 1939 r. /740

8. Dyplomacja polska wobec paktu z 23 sierpnia 1939 r. /751

9. "Przecieki" o tajnym protokole a dyplomacja polska /763

10. Pytania bez odpowiedzi /784

Rozdział VIII. Wrzesień 1939 r. - polskie doświadczenie opuszczenia przez sprzymierzone mocarstwa /800

1. Oczekiwania polskie /802

2. Misja gen. Tadeusza Kasprzckiego w Paryżu /820

3. Wojskowe zobowiązania francuskie /831

4. Misje wojskowe Claytona i Ironside`a w Warszawie /844

5. Tajna strategia mocarstw sprzymierzonych a Polska /860

6. Wrzesień - porzucenie sojusznika: mit czy rzeczywistość?  /872

7. Interpretacje historyczne /890

Cztery decyzje Polski 1938-1939 (konkluzja)  /906

Uwagi końcowe /916

Nowe refleksje. Postscriptum /924

Aneksy /945

Nota edytorska /945

Ważniejsze dokumenty polskie w sprawach polityki zagranicznej (luty 1938 r. - październik 1939 r.) /947

Ważniejsze dokumenty do stosunków międzynarodowych (wrzesień 1938 r. - wrzesień 1939 r.) /1152

Wykaz skrótów  /1215

Bibliografia  /1217

Indeks nazwisk /1256

Indeks geograficzny  /1269

Summary  /1279