Podróż na Wschód

Autor: Adam Hlebowicz

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 512

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

Seria: Biblioteka „Biuletynu IPN”, tom 9

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami

 

Podróż na Wschód Adama Hlebowicza zawiera uporządkowane tematycznie artykuły poświęcone głównie problematyce kresowej: rozważania nad znaczeniem pojęcia „Kresy” i przywracaniem pamięci o nich oraz ilustrowany przykładami opis zagłady polskich elit i strat kultury materialnej na Wschodzie. Trzon książki stanowią reportaże o ludziach i miejscach ‒ od ziem utraconych przez Karelię, Bajkał po Kazachstan.

Książka otrzymała Nagrodę „Przeglądu Wschodniego” za rok 2021 w kategorii „Popularyzacja problematyki wschodniej”.

(opis wydawcy)

 

Spis treści:

Wprowadzenie. Ruszamy w drogę    /15

Część pierwsza. Dziedzictwo 

Rozdział 1. Historyczne Kresy – przywracanie pamięci   /21 

„Straże graniczne broniące kraju...”    /21 

Jak zmieniało się pojęcie    /24 

Przesunąć Polskę na zachód    /25 

Żonglerka liczbami    /27 

Na emigracji    /29 

Sąsiedzi wobec Kresów    /30 

We współczesnej polityce    /31 

Czym są dziś Kresy Wschodnie dla Polaka?   /34 

Rozdział 2. Zagłada polskich elit na Wschodzie   /37 

Na Krymie w czterdziestym piątym   /37 

Likwidacja polskiego podziemia   /38 

Ekspatriacja    /42 

Polskojęzyczne szkolnictwo i placówki kultury   /43 

Duchowieństwo    /45 

Aresztowania, sądy, zsyłki i trwanie  /49 

A jednak polskość ocalała    /53 

Rozdział 3. Straty materialne kultury polskiej na Wschodzie w latach 1944-1953    /56 

Długa lista zniszczeń   /56 

Symbol miasta nad Wilią   /56 

Pomnik polsko-litewskiego dziedzictwa    /59 

Zacieranie śladów zbrodni    /61 

Ostatnia wysadzona świątynia   /63 

Zmierzch świetności I Rzeczypospolitej na Podolu   /65 

Wykorzenienie   /67 

Rozdział 4. Zamiast dworu plebania    /69 

„Jeden, święty, powszechny...” .   /69 

Aneksja ’45   /70 

Kątem u dobrych ludzi   /72 

Śmierć, łagry, rabunek    /75 

W kazachskim stepie   /76 

Pomoc z Polski    /79 

Odrodzenie    /81 

Polski zanika w kościołach   /82 

Rozdział 5. Polskie pospolite ruszenie na tysiąclecie chrztu Rusi    /83 

Dwaj zapaleńcy   /83 

Na plebanii w Podkowie    /84 

Znawcy Wschodu z całej Polski    /85 

Książka i jej losy   /90 

Co pozostało?    /92 

Część druga. Krajobrazy bliższe i dalsze 

Rozdział 6. O niepokornym Polaku znad Kanału Augustowskiego   /99 

Orzeł w koronie na Białorusi   /99 

Niezłomna kwatera    /102 

Skarby Nowogródczyzny    /104 

Rozdział 7. Zapomniana Lauda, odnowione Szetejnie    /106 

W Kiejdanach po polsku   /106

Na cmentarzu w Wędziagole    /107

U Komorowskich i Stołypinów   /109

Magia nazw ‒ Opitołoki, Szetejnie, Świętobrość   /110

Rozdział 8. W Pożajściu nad Morzem Kowieńskim   /114

Największy klasztor na Litwie  /114

Madonna wśród Kwiatów    /116

Rozdział 9. Nad Prypecią i Stochodem    /119

Na Polesie ciągną Polacy    /119

Tam, gdzie życie zamiera    /120

Leśny cmentarz    /121

Po Prypeci    /122

Ucha z dodatkiem deszczu   /123

Pijarzy i kapucyni z Lubieszowa    /124

Rozdział 10. Jedźmy do Lwowa!   /127

W taksówce z Tarasem   /127

„Nie zapomnijcie, módlcie się za nas”   /128

Młodzi chwytają szczęście   /130

Lwów zbiera pieniądze dla żołnierzy   /131

Garstka Polaków topnieje   /133

Miasto życiem tętniące   /133

Rozdział 11. Miasto trzech katedr  /135

Nad podziemną rzeką   /135

U Matki Bożej Łaskawej    /135

W świecie fresków Rosena    /140

Jasna Góra unitów    /144

Rozdział 12. Kamienna gwardia   /147

Milczący świadkowie   /147

To, co przetrwało   /147

Następca Kochanowskiego   /149

Bukowińska wieża Babel   /151

Miasto Olgi Kobylańskiej  /154

„Czernovitzer Bleter”   /154

Rozdział 13. Humań ‒ miejsce zapomniane?   /158

Wspomnienie rzezi    /158

Skauting po humańsku   /160

Zofiówka dla pięknej Bitynki  /161

Mały Tel Awiw w Humaniu   /163

Świątynia galerią sztuki   /166

Rozdział 14. Przez Podole wzdłuż i wszerz  /168

Nauczyciele jadą na Wschód   /168
 

W Tywrowie nad Bohem   /168

Muzeum męczeństwa   /170 

W podziemiach Winnicy   /171 

Bar wzięty   /173 

U Potockich   /175 

Pamięć o harcmistrzu Aleksandrze Kamińskim   /176 

Pisz na Berdyczów   /177 

Sanktuarium w Latyczowie   /179 

Po co ratować ruiny?   /181 

Rozdział 15. Być odessitą   /184 

Tutejsi z Odessy  /184 

Miszka Japończyk i inni  /185

Katarzyna w szmatach   /187

„Wszystkie kontynenty, wszystkie narzecza”  /189 

Co zmienił rok 2014?  /193 

Strażnik wiary i pamięci   /194 

Rozdział 16. Gdzie jest Kalevala? Na brzegach wielkich jezior   /198 

Karelska tożsamość    /198 

Petroglify   /201 

Pozbawieni nazwisk i języka   /202 

Miedwieżka   /203 

Dwie stolice    /206 

Rozdział 17. Bajkał jak z bajki   /208 

Skarby Syberii  /208 

Badacze, budowniczowie, chłopi    /209 

Prawosławie, szamanizm i buddyzm    /214 

Rozdział 18. Czy Lenin przemieni się w Czyngis-chana?   /216 

Buriackie przebudzenie   /216 

Przed i za Bajkałem   /216 

Buriaci rapują   /219 

Siedzący lama  /219 

Chiny coraz bliżej   /222 

„Nadzieja” Polaków   /222 

Rozdział 19. Pomnikowa pamięć Rosji   /225 

Wysocki doczekał   /225 

Największa głowa Lenina  /226 

Ideowa schizofrenia  /227 

Gdzie pamięć o ofiarach zbrodni komunistycznych?   /228

Bradiaga i inni   /231

Część trzecia. Ludzie stamtąd    

Rozdział 20. „Trwajcie”. Biskup Jan Olszański    /239

Głos ojca Pio  /239 

Droga na Wschód   /239 

Trudne trwanie    /243 

Ukryte duszpasterstwo   /244 

Pasterz największej diecezji w Europie    /248 

„Powróćcie do zwyczajów waszych ojców”   /249 

Adoracja i konfesjonał    /252 

„Mąż modlitwy”   /255 

Rozdział 21. Kurlandzki Sarmata z wyboru   /257 

Odwiedzić księdza Augustyna    /257 

Łotysz czystej krwi pokochał Ukrainę i Polaków   /259 

Odkrywca skarbów    /260 

„Tu chcę być pochowany”  /263 

Odszedł jak żył ‒ godnie   /265 

Rozdział 22. Matuszka ze Śniatynia   /266 

Grób w świecach tonący   /266 

Droga do szarytek   /267 

Oczerniona i upokorzona  /269 

Oddana po śmierć   /270 

Apostołka pojednania  /272 

Rozdział 23. Zapomniana siostra Paderewskiego   /275 

„Tu leżą rodzice wybitnego muzyka...”   /275 

Rodzina Paderewskiego  /278

Dom przy Podolskiej   /279

Testament kompozytora  /281

Rozdział 24. Rodziewiczówna zakłamana   /283

Mit pierwszy – data urodzenia  /283

Mit drugi – autorka romansów dla pensjonarek   /283

Mit trzeci – z życia wyższych sfer   /285

 

Mit czwarty – ubierała się po męsku, nie wyszła za mąż, więc   /285 

Mit piąty – feministka    /289 

Mit szósty – mierna pisarka    /290 

Mit siódmy – autorka ciemnogrodu   /291 

Dlaczego warto czytać Rodziewiczównę dzisiaj?   /292 

Rozdział 25. Niezwyciężony z Humania i Murmańska    /293 

Szli za koło podbiegunowe   /293

Na Dalszych Kresach    /293

Na dalekiej Północy   /295

W Polsce, za Polskę    /297

Ostatnie miesiące w Zakopanem    /301

Życie pośmiertne    /301

Rozdział 26. Mohylewianka   /303

„Wieczny strach, przerażenie”    /303

Losy zapomnianych Kresowiaków   /304

Piękno i ułuda fotografii    /307

„Kościół polski” ‒ Kościół katolicki    /313

Dziedzictwo   /314

Rozdział 27. Domokrążca z Karagandy    /318

„Dobrze pozostać maluczkim...”    /318

Kresowe pochodzenie   /319

Duszpasterstwo w stepie   /322

Twórca współczesnego Kościoła w Kazachstanie    /325

Pierwsza bibuła   /328

Historia Polski w łagrze pisana    /329

Obywatel sowiecki   /331

Grób jak ziarno    /334

Część czwarta. Zbrodnie system  /336

Rozdział 28. Apokalipsa 1937‒1938    /341

Wymordować księży    /341

Ideologia    /343

Domy modlitwy    /345

Wierni    /347

Rozdział 29. Archipelag SŁON   /352

Przez Morze Białe   /352

Monaster    /352

Kiem, Anzer i Siekierna Góra   /355

Gorki i jego żona    /359

Polacy wciąż nieznani   /360

Przyszłość Sołówek   /363

Rozdział 30. Ksiądz Wincenty Ilgin i Sozerko Malsagow.

Sołowieckie biografie    /364

Ucieczka   /364

Zapiski z poddasza    /365

Łagrowa wspólnota kapłańska    /369

Na froncie przeciw „czerwonym”    /372

W bolszewickich kazamatach    /374

Szaleństwo systemu   /376

Przez tajgę i bagna    /379

O głodzie, na mrozie    /380

Dać świadectwo   /381

Dramatyczne decyzje i tajemnica    /382

„Być pochowanym na rodowym cmentarzu...”    /384

Rozdział 31. Święta z Sołówek    /386

Nowi męczennicy   /386

Wspólnota   /387

Niezłomna   /390

Judasz    /391

Ofiara    /392

Rozdział 32. Strażnicy pamięci operacji antypolskiej NKWD    /396

Zbrodnia zapomniana   /396

Uratowali wspomnienia   /398

Początki   /402

Co dalej z upamiętnieniami?   /410

Rozdział 33. Tajne pola śmierci   /413

Za drutami, w ukryciu   /413

Bykownia    /413

Kuropaty    /418

Lewaszowo    /422

Rozdział 34. Różaniec silniejszy od bomby atomowej    /426

Ukraina we krwi wiernych    /426

Odrodzenie klasztoru w Tywrowie    /426

Męczeńskie stacje Drogi Krzyżowej    /429

„Prawdziwy obraz piekła”    /433

Następne pokolenia    /435

Rozdział 35. Fałszywka o Katyniu    /437

Prawda według zachodnich dziennikarzy    /437

Pod dyktando Burdenki    /439

Pożyteczni idioci i agent    /441

Rozdział 36. Radziecki czy sowiecki? Aksjologiczna wizytówka    /445

Stworzyć „Człowieka Ziemi Nowej”    /445

Język a ideologia   /446

„Propagandę robi się słowami”    /447

Jak u innych?    /450

Słownik wybranych postaci    /455

Wykaz skrótów   /474

Bibliografia   /476

Indeks osób   /485

Indeks miejscowości   /499