Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu

Autor: Janusz Tandeci

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 271

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

"Książkę otwiera rozdział, w którym dokonano porównania porządku politycznego wybranych miast pruskich i inflanckich w średniowieczu oraz organizacji ich władz i urzędów.

Dopiero na tym tle zajęto się piśmiennością pragmatyczną (świecką) w kancelariach tych ośrodków miejskich oraz jej wpływem na kulturę mieszczaństwa. W rozważaniach tych starano się również ukazać rolę pisma i średniowiecznej biurokracji jako narzędzia stosowanego przez elity polityczne tych miast dla utrzymania oraz bieżącego sprawowania w nich władzy (co pozwoliło postawić tezę, że rozwój piśmiennictwa pragmatycznego w niektórych omawianych tu ośrodkach miejskich był wręcz wymuszany przez ich rady).

Warto podkreślić, że piśmienność ta miała też duży wpływ na kształtowanie społecznej i kulturowej pamięci ich mieszkańców, a także tworzenie i wzmacnianie ich poczucia wspólnoty, co pozwala spojrzeć na kancelarie miejskie i ich działalność również jak na ważny instrument sprawowania przez miejskie elity polityczne.

Wszystkie te czynniki prawno-ustrojowe, polityka władz miejskich i działalność samych pisarzy, doprowadziły z czasem do - przedstawionego w rozdziale ostatnim - znacznego ujednolicenia form pracy poszczególnych kancelarii miejskich ich produkcji aktowej. Jednym z dodatkowych impulsów, który oddziaływał na ten proces, była dziedziczność zawodu pisarza oraz zmiany miejsca zatrudnienia części z nich, polegające (po przepracowaniu pewnego okresu w jednym ośrodku miejskim) na obejmowaniu analogicznych stanowisk w innych miastach".

(ze wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /7

Rozdział I. Prawo, ustrój i administracja wielkich miast pruskich i inflanckich w średniowieczu. Zarys problematyki  /17

Wielkie miasta pruskie na prawie chełmińskim  /22

Wielkie miasta pruskie na prawie lubeckim   /42

Wielkie miasta inflanckie  /54

Rozdział II. Średniowieczne księgi wielkich miast pruskich i inflanckich  /69

Kodeksy, zbiory praw i przywilejów, wilkierze  /72

Księgi ogólne rady, recesy ze zjazdów, missiva  /84

Księgi kiery (wyboru władz miejskich) i obywateli  /97

Księgi opiekuńcze (małoletnich)   /99

Księgi hipoteczno-gruntowe, łąkowe i placów składowych  /102

Wykazy i księgi czynszów   /115

Księgi szosu i szarwarków   /125

Księgi cła funtowego  /132

Rachunki urzędów miejskich i inne  /136

Księgi i rachunki wojenne  /146

Ogólne księgi rachunkowe, inwentarze rachunki prywatne  /151

Księgi proskrybowanych  /156

Inne księgi sądowe i akta procesowe  /159

Manuały i brudnopisy  /164

Rozdział III. Organizacja i działalność kancelarii dużych miast pruskich i inflanckich w średniowieczu. Próba syntezy   /173

Powstanie i rozwój kancelarii miejskich   /175

Pisarze wielkich miast pruskich i inflanckich  /190

Zadania i przygotowanie zawodowe pisarzy  /195

Tok pracy kancelarii oraz forma i język zachowanych archiwaliów  /211

Materiały pisarskie i oprawy ksiąg  /226

Zakończenie  /233

Wykaz źródeł i literatury   /238

Abstract   /267