Piastowskie księżne regentki. O utrzymanie władzy dla synów (koniec XII w. - początek XIV w.)

Autorka: Agnieszka Teterycz-Puzio

Rok wydania: 2016

Liczb stron: 285

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Czy w okresie średniowiecza kobiety miały niewielkie prawa w świecie, w którym rządzili mężczyźni? Tego typu opinie wpisują się w ogólny schemat myślenia o średniowieczu. Celem książki jest weryfikacja podobnych sądów poprzez zaprezentowanie, w jakim stopniu w świetle obowiązującego prawa na ziemiach polskich w średniowieczu powszechne było przejmowanie rządów przez księżne – wdowy po panujących władcach piastowskich w stosunku do ich małoletnich synów. Zamiarem Autorki było przedstawienie dwunastu sylwetek księżnych piastowskich oraz przeprowadzenie analizy zakresu sprawowanej przez nie władzy jako opiekunek małoletnich następców tronu i zarządczyń księstw. W pracy jako księżne regentki zaprezentowane zostały: Helena, żona Kazimierza Sprawiedliwego; jej synowa Grzymisława, żona Leszka Białego; Jadwiga, żona Władysława Odonica; Anna, żona Henryka Pobożnego, Wiola, żona Kazimierza opolskiego; Perejasława, wdowa po Siemowicie mazowieckim; Eufrozyna , wdowa po Kazimierzu kujawskim czy Salomea, wdowa po Siemomyśle inowrocławskim, a także sprawująca regencję już w okresie jednoczenia ziem polskich przez Władysława Łokietka jego bratowa Anastazja, wdowa po Siemowicie dobrzyńskim. Dla pełniejszego ukazania problematyki rządów regencyjnych czyli opiekuńczych matek małoletnich władców na ziemiach polskich zasygnalizowano także rządy księżnych pomorskich za względu na piastowski rodowód Anastazji, córki Mieszka III Starego, a matki Bogusława II i Kazimierza II, po których śmierci władzę wykonywały ich żony; Mirosława orz Ingarda. Wymienionym księżnym poświęcono osobne rozdziały lub podrozdziały książki, ale nie są to jedyne postaci kobiet wykonujących władzę, przytoczone w publikacji.

Spis treści:

Wykaz skrótów  /11

Wstęp  /13

Rozdział I

„Ponad płeć niewieścią bardzo roztropna” - Helena, księżna krakowska, sandomierska i mazowiecka (ok. 1141-ok. 1206 r.)  /21

Dom rodzinny  /21

Czas małżeństwa - radości i troski  /21

Księżna-regentka. Konflikt z małopolskim możnowładztwem  /31

Między szwagrem a krakowskimi możnymi. Sandomierskie rządy. Relacje z otoczeniem  /37

Ostatnie lata życia Heleny  /40

Rozdział II

Rządy opiekuńcze księżnych pomorskich  /44

Anastazja, córka Mieszka III Starego — „najjaśniejsza księżna Pomorza” (ok. 1164-ok. 1240 r.)  /44

Ingarda - „księżna Pomorza” (ok. 1195-1228/1235 r.)   /50

Mirosława „księżna Pomorzan” (1190/1195-ok. 1237 r.)  /56

Rozdział III

„Najdostojniejsza księżna” krakowsko-sandomierska Grzymisława (ok. 1189-1258 r.) /65

Pochodzenie księżnej  /65

Żona i matka. Potomstwo księżnej Grzymisławy /67

W obronie władzy syna (1227-1239). „Zaplecze” polityczne księżnej  /70

Czas przekazania władzy. Relacje Grzymisławy z jej synową - Kingą węgierską  /84

W cieniu syna?  /90

Rozdział IV

Jadwiga „dostojna księżna Wielkopolski” (ur. przed 1200-zm. 1249 r.)  /96

Pochodzenie księżnej: księżniczka pomorska, czeska czy węgierska?  /96

Żona i matka  /100

Współwystawca dokumentów synów i ich prawna opiekunka  /106

Rozdział V

Anna Przemyślidka „z Bożej łaski księżna Śląska i Wielkopolski” (1201/1204-1265 r.)  /111

Pochodzenie Anny  /111

Matka książąt, biskupów i opatek  /112

Śladami teściowej?  /115

Działalność charytatywna i fundacyjna księżnej Anny  /120

Po objęciu rządów przez Henryka Pobożnego  /125

Rządy opiekuńcze Anny. Wspieranie synów  /127

Rozdział VI

Wiola Bułgarka „z Bożego miłosierdzia księżna opolska, wdowa po księciu Kazimierzu” (ok. 1204-1251 r.)  /137

Kontrowersyjne pochodzenie księżnej i zagadkowe okoliczności poznania się książęcej pary  /137

Regentka  /142

Usamodzielnianie się synów. Aktywność publiczna księżnej Wioli  /145

Rozdział VII

Perejasława halicka „z Bożej łaski księżna Mazowsza” (ur. po 1217- zm.1283 r.)  /153

U boku męża Siemowita I  /153

Wydarzenia roku 1262 i jego następstwa dla księżnej  /156

Regencja Perejasławy  /159

W cieniu synów?  /168

Rozdział VIII

Eufrozyna, „księżna Kujaw, Łęczycy i Sieradza” (ur. 1228/30-1292/4 r.)  /173

Ze Śląska na Kujawy  /173

Wobec wielkiego sporu  /175

Regencja Eufrozyny  /183

Nieudane drugie małżeństwo i rozstanie  /185

Rozdział IX

„Pani Salomea, dostojna księżna Kujaw” (ok. 1250-1312/1314 r.)  /191

Pochodzenie księżnej  /191

Dole i niedole księżnej w czasie małżeństwa z Siemomysłem  /192

Rządy opiekuńcze księżnej Salomei  /202

Pozycja Salomei w okresie samodzielnych rządów jej synów  /206

Rozdział X

Anastazja, „z bożej łaski książę łęczycki i dobrzyński” (ok. 1277-1335 r.)  /213

Pochodzenie księżnej  /213

U boku męża, Siemowita dobrzyńskiego  /214

Charakter rządów opiekuńczych i współrządów Anastazji  /219

Rozdział XI

Rządy opiekuńcze księżnych w XIII w. i na początku XIV w. – podsumowanie  /226

Bibliografia  /241

Indeks osób /261

Summary  /279

Wykaz tabel  /283

Wykaz tablic genealogicznych  /285