Organizacja prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku)

Autor: Karol Łopatecki

Rok wydania: 2013

Ilość stron: 657

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 24,0 cm

Publikacja analizuje formę zbrojną określaną przez współczesnych jako pospolite ruszenie lub służba ziemska poprzez pryzmat prawa, które kształtowały zasady dyscyplinarne i organizacyjne. W książce skupiono się na reformach prawno-organizacyjnych pospolitego ruszenia, które miały miejsce m.in. w latach 1509, 1534-1535, 1537, 1566, 1620 - 1621. Praca ma charakter problemowo-chronologiczny. Książka składa się z pięciu rozdziałów z wydzielonymi podrozdziałami. Początek pracy to skupienie się na powstaniu prawa wojskowego w Koronie, w szczególności charakteryzuje prawo wojenne, następnie skupia się na reformach z lat 1509 i 1537. Rozdział drugi analizuje służbę ziemską funkcjonującą w latach WKsL. Trzeci rozdział dotyczy prób zreformowania pospolitego ruszenia, co udało się zrealizować w 1621 r. Ostatnia część pracy poświęcona jest przemianom zachodzącym w pospolitym ruszeniu pod koniec XVI i w 1 poł. XVII stulecia. Ukazana została praktyka działania sądów pospolitego ruszenia, a również postępowanie szlachty, która przed wyprawą zawierała umowy cywilnoprawne dotyczące zastępstwa podczas ekspedycji.

Spis treści:

Wstęp /9

I. Pospolite ruszenie w Koronie od końca XV do początku XVII stulecia /25

1. Przepisy dotyczące karności w pospolitym ruszeniu pod koniec średniowiecza w Europie /25

2. Pospolite ruszenie w Koronie - wstępne zagadnienia organizacyjne / 35

3. Prawa o przemarszach wojsk / 54

4. Prawo wojskowe końca XV stulecia  /63

5. Rok 1509 - pierwsza reforma dyscypliny wojskowej w pospolitym ruszeniu /87

6. Wyprawa z 1537 r. - "wojna kokosza" /103

6a. Okoliczności uchwalenia artykułów pospolitego ruszenia z 1537 r.  /106

6b. Charakterystyka artykułów pospolitego ruszenia /111

6c. Dyscyplina wojskowa obowiązująca pod Lwowem  /124

6d. Crimen laesae maiestatis i proces przywódców "rokoszu lwowskiego"  /133

6e. Ocena pospolitego ruszenia z 1537 r.  /139

II. Służba ziemska w Wielkim Księstwie Litewskim  /147

1. Zasady organizacyjne obowiązujące podczas służby ziemskiej  /147

2. Najstarsze przepisy o dyscyplinie wojskowej w Wielkim Księstwie Litewskim  /175

2a. Listy ustaw wojennych z lat 1507, 1508 i 1511  /177

2b. Dyscyplina wojskowa w świetle I Statutu litewskiego  /186

3. Działania wojenne 1534 r. - kryzys pospolitego ruszenia  /189

4. Litewskie obozowe artykuły wojskowe dla pospolitego ruszenia  /203

5. Skutki wprowadzenia artykułów wojskowych na ziemiach litewskich  /214

6. Dyscyplina wojskowa w świetle II i III Statutu litewskiego  /224

7. Służba ziemska Tatarów litewskich  /234

8. Zdrada w WKsL na tle rozwiązań koronnych /247

III. Kodyfikacja prawa dotyczącego pospolitego ruszenia w latach 1620 - 1621  /271

1. Projekty reform pospolitego ruszenia do 1621 r.  /271

2. Próba kodyfikacji pospolitego ruszenia na sejmie warszawskim 1620 r.  /295

3. Prawo o pospolitym ruszeniu podczas wyprawy 1621 r.   /312

3a. Sposób pospolitego ruszenia z 1621 r.  /313

3b. Artykuły i sądy kasztelańskie  /336

3c. Okoliczności i sposób uchwalania artykułów pospolitego ruszenia  /347

3d. Artykuły i sądy obozowe pospolitego ruszenia  /356

4. Zgromadzenia szlacheckie funkcjonujące w pospolitym ruszeniu  /367

Rozdział IV. Porządek wojenny w innych formacjach służby ziemskiej  /381

1. Partykularne pospolite ruszenie  /381

1a. Reformy przeprowadzone w Wielkopolsce w latach 20. i 30. XVII w.  /394

1b. Prawo oraz sądownictwo stosowane w partykularnym pospolitym ruszeniu  /407

2. Pospolite ruszenie na terenach odzyskanych od Moskwy w latach 1611 - 1655  /412

3. Służba ziemska w latyfundiach magnackich na przykładzie Ordynacji Ostrogskiej  /433

3a. Służba ziemska pełniona przez szlachtę zależną  /434

3b. Powinności wojskowe nałożone na Ordynację Ostrogską  /449

3c. Konfederacja Kropiwnickiego (1620 - 1621) i ukonstytuowanie prawne szlachty ordynackiej  /461

4. Reguły porządkowe i bezpieczeństwo na ziemiach objętych pospolitym ruszeniem  /468

V. Wzorce organizacyjne wojsk zaciężnych w strukturze pospolitego ruszenia  /479

1. Ductor pospolitego ruszenia  /479

2. Wyodrębnienie chorągwi i proces wyboru ich dowódców  /500

3. System towarzyski i elementy zaciągu w strukturach pospolitego ruszenia  /515

4. Sądownictwo i dyscyplina pospolitego ruszenia w 1 poł. XVII wieku  /535

4a. Sędziowie pospolitego ruszenia  /535

4b. Dyscyplina wojskowa w pospolitym ruszeniu do połowy XVII wieku  /541

4c. Proces wojskowy i dokumentacja sporządzana podczas pospolitego ruszenia  /548

Zakończenie  /567

Rozwój prawa wojskowego pospolitego ruszenia - podsumowanie /567

Prawo wojskowe a proces upadku pospolitego ruszenia /569

Ocena zgromadzenia szlacheckiego pod Lwowem w 1537 r.  /571

Normy prawne /573

Zgromadzenia szlacheckie w strukturach pospolitego ruszenia  /574

Relacje pomiędzy wojskiem zaciężnym a pospolitym ruszeniu  /577

Tworzenie i proces legitymizacji artykułów wojskowych  /580

Kodyfikacja z 1621 r.  /582

Poziom dyscypliny wojskowej w pospolitym ruszeniu z 1621 r.  /585

Sądy pospolitego ruszenia  /586

Wpływ służby ziemskiej na obronność Rzeczypospolitej w XVII stuleciu  /589

Aneks /593

Wykaz skrótów  /603

Bibliografia  /607

Spis tabel  /657

Spis ilustracji  /659