Opatów i dobra opatowskie w drugiej połowie XVIII wieku

Autor: Radosław Kubicki

Rok wydania: 2010

Liczba stron:496

Okładka: miękka

Format: 16,00 cm x 22,5 cm

"Celem niniejszej pracy jest przedstawienie całokształtu funkcjonowania Opatowa i dóbr opatowskich w drugiej połowie XVIII w. ze szczególnym zwróceniem uwagi na gospodarkę i ludzi tutaj żyjących. W przeciwieństwie jednak do większości prac o takiej tematyce w opracowaniu tym nie chodzi tylko o ukazanie gospodarki dworskiej i chłopskiej, ale również wszystkich innych sił, podmiotów i wydarzeń gospodarczych występujących na terenie dóbr i mających wpływ na stan globalny badanego majątku ziemskiego. Stąd poza gospodarką dominialną i włościańską przedstawione zostały wszystkie tutejsze grupy wyznaniowe, etniczne i zawodowe oraz panujące stosunki pomiędzy nimi, działania wojskowe i życie polityczne, klęski naturalne i środowisko przestępcze, w których zagadnieniach głównie zwracano uwagę na kwestie gospodarcze i finansowe. Analizie poddano również właścicieli i dzierżawców dóbr oraz opatowskie elity społeczne, w tym dostojników różnych religii, urzędników miejskich, członków samorządu wiejskiego oraz przede wszystkim oficjalistów i całą administrację pańską. Oprócz tego stosunkowo dużo miejsca poświęcono Opatowowi, co miało za zadanie podkreślenie ważnej roli, jaką wówczas pełniło to miasto"

(ze wstępu)

Spis treści:

Wykaz skrótów  /9

Wstęp  /13

Rozdział I. Charkterystyka dóbr opatowskich

1.1. Warunki naturalne  /19

1.1.1. Morfologia terenu i klimat terenu  /19

1.1.2. Gleby  /21

1.1.3. Rzeki i zbiorniki wodne  /24

1.1.4. Surowce naturalne, fauna i flora  /26

1.2. Opatów i dobra opatowskie do 1750 r.   /27

1.2.1. Prehistoria i średniowiecze  /27

1.2.2. Lata 1514-1750   /35

1.3. Skład i położenie dóbr opatowskich w drugiej połowie XVIII w.  /42

1.3.1. Skład i wielkość  /42

1.3.2. Przynależność administracyjna  /50

1.3.3. Rozmieszczenie i położenie względem dóbr sąsiedzkich  /52

1.3.4. Spory graniczne  /54

1.4. Właściciele dóbr opatowskich  /57

1.4.1. Janusz Sanguszko  /57

1.4.2. Antoni i Zofia Lubomirscy  /58

1.4.3. Spadkobiercy Antoniego i Zofii Lubomirskich  /61

1.4.4. Roszczenia sukcesji i Zofii Lubomirskiej z rodu Krasińskich  /68

1.5. Dzierżawcy dóbr  /70

1.5.1. Wyszczególnienie dzierżawców   /70

1.5.2. Podsumowanie informacji o dzierżawach  /81

Rozdział II. Organizacja kościelna w dobrach opatowskich

2.1. Organizacja Kościoła rzymskokatolickiego  /89

2.1.1. Wielkość i infrastruktura parafii opatowskiej  /89

2.1.2. Kolegiata opatowska i jej kapituła   /97

2.1.3. Konwent bernardynów   /111

2.2. Kahał opatowski  /119

2.2.1. Infrastruktura żydowska w Opatowie  /122

2.2.2. Wielkość kahału opatowskiego  /124

2.2.3. Organizacja kahału  /131

2.2.4. Bractwo kirkuckie i konflikty wewnątrzkahalne   /134

2.2.5. Chasydyzm i frankizm w kanale opatowskim   /135

2.2.6. Szkolnictwo i nauka wkanale opatowskim    /136

2.2.7. Finanse kahału opatowskiego   /136

2.3. Parafia prawosławna w Opatowie  /141

2.4. Ofiarność właścicieli dóbr wobec kościołów opatowskich   /143

Rozdział III. Życie polityczne  /145

3.1. Stacjonowanie i przemarsze wojsk oraz działania wojenne  /145

3.1.1. Kompania nadworna Antoniego Lubomirskiego  /145

3.1.2. Wojska w dobrach opatowskich od początków panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego do Sejmu Wielkiego   /149

3.1.3. Wojska w dobrach opatowskich w latach dziewięćdziesiątych XVIII w.  /157

3.1.4. Żołnierze zamkowi w Opatowie   /165

3.1.5. Stosunki Żydów opatowskich z wojskami   /165

3.1.6. Właściciele i oficjaliści dóbr opatowskich jako wojskowi  /167

3.2. Sejmik opatowski   /168

3.2.1. Wiadomości ogólne o sejmiku   /168

3.2.2. Korzyści z sejmiku opatowskiego dla dóbr   /169

3.2.3. Negatywny wpływa sejmiku opatowskiego na dobra   /170

Rozdział IV. Życie codzienne 

4.1. Klęski naturalne i opieka medyczna  /172

4.1.1. Pożary  /172

4.1.2. Silne wiatry  /178

4.1.3. Ulewy, wylewy rzek i susze   /178

4.1.4. Mrozy, nieurodzaje i gradobicia  /180

4.1.5. Choroby oraz epidemie u ludzi i zwierząt hodowlanych   /180

4.1.6. Napady wilków i szkodniki zbożowe   /189

4.1.7. Opieka i służby medyczne w dobrach opatowskich   /190

4.2. Relacje międzyspołeczne  /197

4.2.1. Stosunki polsko-żydowskie  /197

4.2.2. Kontakty i relacje mieszkańców dóbr z ich właścicielami   /201

4.3. Przestępstwa i kary   /204

4.3.1. Najczęstsze przestępstwa  /204

4.3.2. Przykłady przestępcy opatowskiego  /205

4.3.3. Bandy i przestępstwa zbiorowe  /208

Rozdział V. Opatów jako ośrodek miejski i gospodarczy

5.1. Terytorium Opatowa  /213

5.2. Zabudowa miasta  /215

5.2.1. Liczebność i charakterystyka domów opatowskich  /215

5.2.2. Mury i bramy miejskie   /216

5.2.3. Ratusz  /218

5.2.4. Gubernia  /224

5.2.5. Inne domy pańskie w Opatowie  /226

5.2.6. Budynki sakralne i użyteczności publicznej   /228

5.2.7. Łaźnia żydowska  /228

5.2.8. Poczta  /229

5.2.9. Sklepy, zajazdy, jadki, folwarki, zabudowania gospodarcze i ogrody  /231

5.2.10. Podziemia opatowskie  /233

5.2.11. Wodociągi i kanalizacja   /233

5.2.12. Studnie  /236

5.3. Demografia  /236

5.4. Struktura etniczna i migracje  /240

5.4.1. Żydzie  /240

5.4.2. Szkoci, Grecy, Ormianie i Cyganie  /242

5.4.3. Inne grupy etniczne i narodowościowe  /245

4.4.4. Migracje  245

5.5. Władze miejskie   /250

5.5.1. Rada i ława miejska  250

5.5.2. Pisarz miejski  /258

5.5.3. Rachmistrze, kasjerzy, egzekutorzy i woźni miejscy  /160

5.5.4. Charakterystyka urzędników miejskich   /261

5.5.5. Księgi miejskie   /263

5.6. Gospodarka i stan majątkowy mieszkańców Opatowa  /264

5.6.1. Struktura zawodowa opatowian   /264

5.6.2. Sieć drożna i handel opatowski  /273

5.6.3. Stan majątkowy i inicjatywy gospodarcze mieszkańców Opatowa  /277

5.7. Powinności mieszkańców Opatowa   /279

Rozdział VI. Wsie i gospodarka chłopska

6.1. Charakterystyka wsi  /281

6.1.1. Wielkość i zaludnienie wsi  /281

6.1.2. Zagadnienia demograficzne  /282

6.1.3. Osadnictwo żydowskie na wsiach   /283

6.1.4. Osadnictwo, ucieczki i migracja ludności chłopskiej  /284

6.2. Samorząd wsi  /286

6.3. Gospodarka chłopska  /290

6.3.1. Wielkość gospodarstw chłopskich  /290

6.3.2. Źródła utrzymania chłopów  292

6.4. Powinności ludności wiejskiej  /298

Rozdział VII. Oficjaliści i gospodarka pańska

7.1. Oficjaliści i pracownicy najemni  /303

7.1.1. Komisarze, plenipotenci, rządcy, rachmistrze i komisje  /303

7.1.2. Gubernatorzy  /311

7.1.3. Ekonomowie generalni dóbr  /322

7.1.4. Pisarze prowentowi dóbr  /327

7.1.5. Attendenci   /331

7.1.6. Wiernicy  /334

7.1.7. Pachołcy miejscy  /334

7.1.8. Administratorzy folwarków  336

7.1.9. Czeladź folwarczna  /344

7.1.10. Służba leśna  /349

7.1.11. Żniwiarze i inni sezonowi robotnicy rolni   /352

7.1.12. Robotnicy drzewni i budowlani   /356

7.1.13. Pracownicy zakładów podukcyjnych  /258

7.2. Gospodarska dworska   /360

7.2.1. Wielkość i zaludnienie folwarków    /360

7.2.2. Gospodarka roślinna w folwarkach pańskich   /362

7.2.3. Hodowla na folwarkach pańskich    /370

7.2.4. Zakłady produkcyjne i propinacyjne  /372

7.2.5. Dochody z dóbr opatowskich  /374

Zakończenie  /377

Summary  /379

Aneksy  /381

Bibliografia  /410

Spis tabel  /472

Spis map  /475

Spis ilustracji   /475

Indeks osób  /476

Indeks geograficzny  /489