Ogrzewanie w Zamku Malborskim w dawnych wiekach

Autorka: Barbara Pospieszna

Rok wydania: 2002

Liczba stron: 95

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron nieznacznie przykurzone

"Ze wszystkich urządzeń grzewczych, jakie kiedyś były na zamku, największe zainteresowanie wzbudzały i wciąż wzbudzają średniowieczne piece ogrzewające komnaty ciepłem akumulowanym w kamieniach zgromadzonych nad paleniskiem, a następnie wypromieniowywanym przez kanały z ujściem w posadzkach.

Wejście stromymi i wąskimi schodami do piwnicy pod Wielkim Refektarzem otwiera nam drogę do poznania tajemnicy ciepłych pomieszczeń – do systemu pozwalającego uzyskać pokojową temperaturę w okresie zimowym w tak dużym kubaturowo pomieszczeniu. Niewątpliwie jego zaletą była efektywność, czyli oszczędność opału, przede wszystkim drewna, którego tu na Żuławach nie było zbyt wiele, przy jednocześnie imponującej sprawności cieplnej. Nie wszystkie jednak piece tego typu zachowały się na zamku malborskim, a te pozostałe w większości przebudowano w XIX wieku. Miały one generalnie identyczną budowę. Różniły się jedynie wielkością. Największy z pieców składał się z dolnej, przesklepionej komory paleniska, nad którą leżała komora akumulacyjna (ok. 6 m³) wypełniona do połowy swej wysokości kamieniami. Sklepienie nad paleniskiem zbudowane było z sześciu półkolistych łęków (żeber), które wymurowano z cegieł. Pomiędzy każdym z nich była wolna przestrzeń na szerokość cegły. Wszystkie łęki w połowie swych wysokości i w najwyższym punkcie łuku spięte były żebrami poprzecznymi, co w rzucie przypominało kratownicę. W rzeczywistości służyła ona za ruszt komory akumulacyjnej, na którym zgromadzone były kamienie polne."

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp   /9

Ogrzewanie komnat zamkowych w czasach zakonu krzyżackiego (1280-1457)

1. Ogrzewanie w zamku konwentualnym (przed 1309 rokiem)   /13

2. Systemy grzewcze w Zamku Wysokim po wielkiej przebudowie na Dom Główny Zakonu (1309-1350)   /16

3. Komfort mieszkalny Pałacu Wielkich Mistrzów i innych komnat dostojników Zakonu na Zamku Średnim   /18

4. Budowa i działania średniowiecznego systemu hypokaustycznego  /22

5. "Batstoben", czyli zespół łaziebny konwentu przy Wielkim Refektarzu   /25

6. Ogrzewanie izb w wieżach i budynkach gospodarczych podzamcza   /27

Ogrzewanie komnat zamkowych w czasach polskich (1457-1772)

A. Ogrzewanie w Zamku Wysokim  /29

1. Zmiany urządzeń grzewczych w pomieszczeniach na Zamku Wysokim   /29

2. Ogrzewanie w domu budowniczego   /31

3. Ogrzewanie w rezydencji i kolegium jezuickim (1667-1780)   /31

B. Ogrzewanie w Zamku Średnim   /34

1. Ogrzewanie apartamentów królewskich w dawnym Pałacu Wielkich Mistrzów   /35

2. Użytkowanie pomieszczeń poza apartamentami w dawnym Pałacu Wielkich Mistrzów   /39

3. Ogrzewanie mieszkań bugrabiego, ekonoma i starosty w obrębie Zamku Średniego   /40

4. Siedziba Komisji Morskiej i sale urzędu poskarbich na Zamku Średnim   /43

5. Ogrzewanie w budynkach na przedzamczu   /45

Ogrzewanie pomieszczeń zamkowych w czasach pruskich (1772-1923)

1. Ogrzewane koszar wojsk pruskich (1773-1889)   /51

2. Ogrzewanie mieszkań tkaczy bawełny (1785-1807)   /53

3. Pierwsza restauracja zamku i próby reaktywowania średniowiecznego systemu grzewczego  (1817-1838)   /54

a. Letni Refektarz, wielki kominek   /57

b. Komnata Królewiecka   57

c. Komnata mistrza (paradna?) we wschodniej części Pałacu   /58

d. Izby prywatne wielkiego mistrza   /59

4. Urządzenia grzewcze jako jeden z elementów aranżacji wnętrz podczas drugiej restauracji zamku (1882-1923)   /60

a. Zamek Wysoki, skrzydło zachodnie, kuchnia konwentu, komnaty skarbnika i kontura   /60

b. Zamek Wysoki, kapitularz   /61

c. Zamek Wysoki, skrzydło południowe, refektarz konwentu, refektarz dostojników  /62

d. Zamek Wysoki, skrzydło wschodnie, dormitorium  /65

e. Zamek Wysoki, Wieża Klesza   /65

f. Zamek Średni, Wielki Refektarz   /68

g. Zamek Średni, Pałac Wielkiego Mistrza, komnaty na niższych kondygnacjach  /69

h. Zamek Średni, łaźnia przed Wielkim Refektarzem   /70

i. Zamek Średni, infirmeria   /72

j. Przedzamcze północne, izba regionalna   /72

Zakończenie  /75

Noty biograficzne osób związanych z zamkiem   /78

Słowniczek   /84

Wybór źródeł rękopiśmiennych   /92

Wybór źródeł publikowanych   /92

Opracowania (wybór)   /93