Odznaki pamiątkowe i honorowe Żandarmerii Wojska Polskiego 1918-1939. Dokumenty i fotografie

Autor: Artur Raguszewski

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 72

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Nadanie odznaki pamiątkowej macierzystej jednostki wojskowej miało być szczególnym wyróżnieniem żołnierza i symbolem dumy z przynależności do określonego środowiska wojskowego, a tym samym miało wpływać na identyfikowanie się ze swoją jednostką i pogłębianie wzajemnych więzi i relacji między żołnierzami. Należy jednak nadmienić, iż Ministerstwo Spraw Wojskowych, prowadząc rejestrację odznak, będącą wstępem do opracowania szczegółowych przepisów regulujących problematykę tworzenia i noszenia tych znaków, zastrzegło jedynie, że:
„Odznaki pamiątkowe (formacyjne, oddziałowe i szkolne), tworzone w dobie wojny o niepodległość Ojczyzny i w dobie obecnej, posiadają znaczenie jedynie pamiątkowe i posiadaczom żadnych praw ani przywilejów nie nadają. Koszta wydania ponoszą posiadacze odznak”.

Żandarmeria II Rzeczypospolitej także pamiętała o tych wartościach. Początkowo pojawiły się odznaki pamiątkowe Żandarmerii Polowej, upamiętniające czyn zbrojny żandarmów w walkach o odzyskanie niepodległości i służby w jej szeregach w latach 1914–1921. Pierwsze dwie odznaki Żandarmerii Polowej zostały zatwierdzone w ramach zbiorczych wykazów odznak zdefiniowanych przez Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego i Ministerstwo Spraw Wojskowych w latach 1920–1921. Z tego okresu pochodzą także trzy kolejne odznaki, które nie zostały jednak oficjalnie (na szczeblu ministerialnym) zatwierdzone. W kolejnych latach ustanowiono odznakę pamiątkową dla Centralnej
Szkoły Żandarmerii, a następnie dla Dywizjonu Szkolnego Żandarmerii w Grudziądzu. Swoistym paradoksem w odniesieniu do tej ostatniej jest fakt, iż odznaka ta, pomimo zatwierdzenia i opublikowania jej w Dzienniku Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych, nie została praktycznie wdrożona i pozostała jedynie na etapie wzoru graficznego lub gotowego egzemplarza. I wreszcie w 1931 r. ustanowiono ostatnią już, jednolitą odznakę pamiątkową dla całej formacji, z tą tylko różnicą, iż oficerom i wyjątkowo zasłużonym podoficerom nadawano odznaki srebrne, pozostałym zaś podoficerom i szeregowym żandarmom odznaki brązowe. Szczegóły odnośnie podstaw prawnych ustanawiających poszczególne odznaki zostały przedstawione w dalszych częściach monografii.

(ze Wstępu)

Notka o autorze:

St. chor. szt. rez. Artur Raguszewski zawodową służbę wojskową pełnił w strukturach Żandarmerii Wojskowej na różnych stanowiskach służbowych. Zakres swoich badań i zainteresowań koncentruje wokół zagadnień związanych z historią munduru, barwy i symboliki Żandarmerii Wojskowej od 1914 r. do chwili obecnej. Autor publikacji Znaki służbowe i identyfikacyjne Żandarmerii Wojska Polskiego w XX i XXI wieku, Kraków 2021, współautor pracy zbiorowej pod redakcją Marty Radzimskiej 15 lat Żandarmerii Wojskowej III RP, Warszawa 2005, autor ponad 20 artykułów poświęconych polskim i zagranicznym służbom żandarmerii, publikowanych w czasopismach i periodykach służbowych: „Biuletyn ŻW”, „Wojskowy Przegląd Zagraniczny”, „Żołnierz Polski”, „Polska Zbrojna”, „Militarny Magazyn Specjalny Komandos”. Od wielu lat aktywny kolekcjoner insygniów i pamiątek związanych z Żandarmerią Wojska Polskiego, autor i współautor kilku wystaw poświęconych tej problematyce. Członek-założyciel Koła Regionalnego w Krakowie Stowarzyszenia ŻW Żandarm.

Spis treści:

Wstęp /7

Odznaka pamiątkowa Żandarmerii Polowej Wojsk Polskich  /13

Odznaka pamiątkowa Żandarmerii Polowej Obrony Lwowa  /23

Odznaka honorowa Żandarmerii Polowej „Za Wierną Służbę” /27

Odznaka pamiątkowa Polowej Straży Wojskowej I Korpusu Polskiego  /33

Odznaka pamiątkowa Centralnej Szkoły Żandarmerii w Grudziądzu /37

Odznaka pamiątkowa Dywizjonu Szkolnego Żandarmerii w Grudziądzu  /45

Odznaka pamiątkowa Centrum Wyszkolenia Żandarmerii w Grudziądzu (projekty) /49

Odznaka pamiątkowa żandarmerii  /53

Bibliografia  /67