Odkryć to, co pozornie nieznane. Megality Pomorza Zachodniego

Autorka: Agnieszka Matuszewska

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 234

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Konstrukcje megalityczne niemal od zawsze budziły niezwykłe zainteresowanie, fascynację i podziw. Niewątpliwie należą do najbardziej spektakularnych źródeł archeologicznych w kontekście pradziejów nie tylko Polski, ale i całej Europy. To właśnie te monumentalne grobowce kamienne, określane w literaturze megalitami, są z pewnością jednym z najciekawszych fenomenów europejskiej prahistorii. Pod pojęciem megalitów kryje się wiele różnorodnych konstrukcji. Główne ich formy to grobowce korytarzowe, tolosy, grobowce galeriowe, dolmeny, charakterystyczne słupy zwane menhirami czy też kręgi (kromlechy). Do dziś nie ma pewności, w jaki sposób twórcy megalitów wznosili swoje imponujące budowle. 

Niezwykle ciekawym zagadnieniem jest też funkcja megalitów. Jeszcze w okresie średniowiecza uważano, że były zamieszkiwane przez olbrzymów i przypisywano im moc magiczną. Ich funkcja funeralna wydaje się zatem najbardziej oczywista. Ale archeolodzy wskazują też na inne, alternatywne możliwości (por. szersze omówienie Wierzbicki 2006). Od wielu lat naukowcy zadają sobie pytanie, czy te monumentalne często konstrukcje były tylko grobowcami. Ich potężna forma, wysiłek, jaki musiał być podjęty przy ich tworzeniu, miały być dowodem na to, iż chowano w nich osoby wyjątkowe, wybitne, cieszące się dużym autorytetem w danej społeczności. Badania archeologiczne wykazały, że nasypy grobowców megalitycznych kryły kilka pochówków indywidualnych lub zbiorowych. Często były one bogato wyposażone, między innymi w naczynia ceramiczne, wytwory krzemienne i bursztynowe (bardzo bogato wyposażone były np. grobowce z terenu Skandynawii czy Niemiec). 

(z wprowadzenia)

Spis treści:

Wprowadzenie   /9

1. Źródła do poznania megalitów   /13

1.1. Wprowadzenie  /13

1.2. Możliwości identyfikacji grobowców megalitycznych w źródłach kartograficznych  /14

1.3. Źródła archiwalne   /15

1.4. Rejestracja grobowców megalitycznych za pomocą zdjęć lotniczych   /17

1.5. Lotnicze skanowanie laserowe   /19

1.6. Megality w świetle analiz toponomastycznych   /20

1.7. Legendy jako źródło identyfikacji grobowców megalitycznych  /21

2. Katalog stanowisk   /23

2.1. Megality kultury pucharów lejkowatych   /23

2.2. Megality kultury amfor kulistych   /118

2.3. Domniemane megality   /126

3. Kontekst typologiczny i funkcjonalny zachodniopomorskich megalitów   /151

3.1. Typologia   /152

3.1.1. Grobowce kujawskie   /154

3.1.2. Grobowce prostokątne    /161

3.1.3. Dolmeny    /161

3.1.4. Grobowce kultury amfor kulistych   /162

3.2. Struktura cmentarzysk   /163

3.3. Funkcja megalitów   /165

3.3.1. Funkcja funeralna  /166

3.3.2. Megality komponentem krajobrazu kulturowego   /170

3.3.3. Funkcja społeczna   /195

3.3.4. Megality nośnikiem pamięci    /197

Zakończenie   /201

Spis rycin    /205

Bibliografia    /213

Summary   /229