Od wojny do wojny. System świadczeń wojennych w Polsce w latach 1918-1921

Autorka: Aldona Podolska-Meducka

Rok wydania: 2011

Liczba stron: 438

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron przykurzone

"Podstawową metodą badawczą wykorzystaną w pracy jest analiza źródeł, które poddane zostały krytyce zewnętrznej i wewnętrznej. Krytyka zewnętrzna, poprzez zbadanie cech zewnętrznych źródła (adresata i nadawcy dokumentu, daty, celu i metody jego sporządzenia), pozwoliła stwierdzić jego autentyczność. Krytyka wewnętrzna (analiza treści dokumentu) zaś dała możliwość weryfikacji prawdziwości zawartych w nim informacji. Wszystkie te zabiegi miały pomóc w ustaleniu wiarygodności źródeł.

Podstawę źródłową pracy stanowią przede wszystkim materiały archiwalne z zasobów AAN i CAW. Wykorzystano wszystkie zespoły archiwalne, w których mogły znaleźć się dokumenty na temat świadczeń wojennych. Duża część teczek otwierana była po raz pierwszy od czasu ich zamknięcia w okresie międzywojennym. Świadczy to o tym, że tematyka będąca przedmiotem pracy nie znalazła do tej pory swojego badacza. Zdecydowana większość dokumentów nie była paginowana. Do najważniejszych zespołów AAN zaliczyć należy materiały będące efektem pracy przedwojennych ministerstw i urzędów szczebla centralnego. W przypadku CAW dominowały akta poszczególnych departamentów MSWojsk. i oddziałów Sztabu MSWojsk. oraz oddziałów i szefostw ND WP. Ważne były także dokumenty pozostałe po pracy wojskowego gubernatora Warszawy z 1920 roku. Celowo zrezygnowano z regionalnej kwerendy archiwalnej, aby zbytnio nie rozpraszać  optyki patrzenia na zagadnienie świadczeń wojennych. Warstwa regulacyjna obligowała przede wszystkim do przyjrzenia się temu problemowi ze szczebla centralnego. Na odniesienia do warstwy realnej pozwalały zaś dokumenty obrazujące pracę poszczególnych DOGen., które znajdują się w CAW.

Drugą bardzo ważną grupą źródeł były przedwojenne źródła publikacji polskich aktów prawnych w postaci DzPKP-DzPPP-DzURP i MP, źródła publikacji francuskiego i niemieckiego prawa, zbiór aktów rosyjskiego prawa wojennego oraz Dzienniki Rozkazów MSWojsk. i Dzienniki Rozkazów poszczególnych DOGen. Prace legislacyjne dokumentują druki sejmowe i sprawozdania stenograficzne z posiedzeń SU RP, regulaminy posiedzeń i inne przedwojenne wydawnictwa sejmowe dotyczące pracy władzy ustawodawczej. W grupie ?Inne źródła drukowane" znalazły się przedwojenne i powojenne zbiory dokumentów dotyczące gospodarczych, politycznych, społecznych i wojskowych aspektów wojny z bolszewikami. Wykorzystanie danych masowych, występujących w źródłach i wydawnictwach o charakterze statystycznym, wymagało zastosowania metody statystyki historycznej. Czasami, aby oszacować brakujące dane (tak było np. przy ocenie wyników poboru paszy i koni w latach 1919 i 1920) należało wykorzystać wiedzę ogólną lub zastosować metodę porównawczą. Sprawdziła się ona także przy omawianiu prawa świadczeń wojennych państw zaborczych i praktyki świadczeniowej w latach 1914-1918.

Dużą część pracy  stanowią opracowania wydane przed rokiem 1939 oraz w okresie powojennym. Wykorzystano także przedwojenną i powojenną prasę historyczną, gospodarczą, prawniczą i wojskową. Uzupełnieniem bibliografii są inwentarze i skorowidze, wydawnictwa o charakterze encyklopedycznym i słownikowym."

(ze wstępu)

Spis treści:

Wykaz ważniejszych skrótów  /13

Wstęp  /19

 ROZDZIAŁ I. NA PROGU NIEPODLEGŁOŚCI   /41

1. Sytuacja na ziemiach polskich po odzyskaniu niepodległości - tworzenie armii i aparatu jej zaopatrzenia   /41

2. Prawo świadczeń wojennych na ziemiach polskich do kwietnia 1919 roku   /54

a) Ziemie byłego zaboru rosyjskiego   /54

b) Ziemie byłego zaboru pruskiego   /59

Przepisy ogólne   /60

Świadczenia krajów związkowych   /62

Świadczenia gmin   /63

Świadczenia kolei   /67

Świadczenie koni   /68

Świadczenie pojazdów i statków   /69

c) Ziemie byłego zaboru austriackiego   /70

Przepisy ogólne   /71

Świadczenie koni i wozów   /73

Świadczenie bydła rzeźnego   /77

Świadczenie innych przedmiotów ruchomych   /77

Świadczenie nieruchomości    /79

Świadczenia mostów, dróg, kolei, telegrafów i telefonów   /80

Świadczenia zakładów przemysłowych   /81

Świadczenia osobiste  /81

Świadczenia gmin   /83

d) Praktyka wojenna   /84

ROZDZIAŁ II. PODSTAWY PRAWNE POLSKIEGO SYSTEMU ŚWIADCZEŃ WOJENNYCH   /95

1. Ustawa o rzeczowych świadczeniach wojennych   /95

2. Wprowadzenie obowiązku rzeczowych świadczeń wojennych   /112

3. Ustawa o osobistych świadczeniach wojennych   /120

4. Inne źródła prawne obowiązku świadczeń wojennych   /125

a) Ustawa o dostarczaniu mieszkań na potrzeby wojska  /125

b) Ustawa o kolejach w czasie wojny   /139

c) Ustawa o pocztach, radiotelegrafach, telegrafach i telefonach w czasie wojny   /143

ROZDZIAŁ III. SYSTEM ŚWIADCZEŃ WOJENNYCH LATEM I JESIENIĄ 1919 ROKU  /147

1. Rekwizycja paszy   /147

2. Rekwizycja środków transportowych   /161

3. Pobór koni   /173

4. Rekwizycja środków łączności   /184

5. Świadczenia osobiste   /185

ROZDZIAŁ IV. SYSTEM ŚWIADCZEŃ WOJENNYCH ZIMĄ 1919/1920 I WIOSNĄ 1920 ROKU   /189

1. Wojskowe nakazy rekwizycyjne   /189

2. Zbiórka zimowej odzieży i butów dla wojska   /199

3. Świadczenia osobiste   /203

4. Sytuacja aprowizacyjna na przedwiośniu 1920 roku  /211

5. Rekwizycje na terenie wojennym   /214

6. Przedłużenie mocy obowiązującej ustawy o rzeczowych świadczeniach wojennych   /233

ROZDZIAŁ V. SYSTEM ŚWIADCZEŃ WOJENNYCH LATEM I JESIENIĄ 1920 ROKU  /233

1. Wzrost liczebny armii   /233

2. Pobór koni i rekwizycja paszy   /243

3. Akcja ewakuacyjna i okres największego zagrożenia państwa   /250

4. Jednorazowa danina na rzecz wojska   /295

5. Świadczenia osobiste jesienią 1920 roku   /300

6. Nadużycia rekwizycyjne   /307

ROZDZIAŁ VI. KOMISJE REKWIZYCYJNE   /319

1. Prowizorium prawne   /319

2. Rozporządzenie grudniowe   /322

3. Trudności organizacyjne, problem rekwizycji nieformalnych   /324

4. Regulamin komisji rekwizycyjnych   /336

5. Próby rozwiązania zaległych spraw rekwizycyjnych na terenie byłego zaboru pruskiego   /340

6. Działalność komisji rekwizycyjnych po zakończeniu wojny   /353

Zakończenie   /389

Bibliografia   /401

Wykaz tablic  /439