Ochrona obszaru kolejowego RP w czasie pokoju, kryzysu i wojny

Autor: Piotr Goruk-Górski

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 324

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Skutki dynamicznych wydarzeń, jakie dotykały świat w XX i XXI wieku wymuszają inne podejście do problematyki bezpieczeństwa. Zatarły się, bowiem różnice pomiędzy dominującym do niedawna zagrożeniami militarnymi a nieprzewidywalnymi w skutkach zagrożeniami niemilitarnymi.

Sytuacja ta dotyczy wszystkich sfer funkcjonowania państw i społeczeństw, w tym też ich systemów komunikacyjnych. Zapewnienie ich przepustowości, drożności oraz dynamicznego rozwoju gwarantuje każdemu państwu wzrost ekonomiczny, cywilizacyjny oraz społeczny. Dlatego coraz więcej państw poświęca znacznie więcej uwagi problematyce zapewnienia bezpieczeństwa sektorowi transportu kolejowego.

Wymiernym tego przejawem jest fakt tworzenia przez wiele państw świata rodzimych formacji ochronnych odpowiedzialnych za zapewnienie bezpieczeństwa na obszarach kolejowych. Przybierają one w większości postać samodzielnych organów quasipolicyjnych, podporządkowanych właściwym ministrom nadzorującym sektor komunikacyjny w tych krajach.

Wyznacznikiem doniosłości przedmiotowego zagadnienia w przestrzeni światowego i europejskiego bezpieczeństwa transportu kolejowego było powołanie do życia międzynarodowych organizacji zrzeszających formacje i instytucje ochrony kolei.

Również na ziemiach polskich, od momentu odzyskania niepodległości w 1918 roku, podjęto starania zmierzające do stworzenia sprawnego systemu transportu kolejowego, gwarantującego szybkie scalenie ziem zaborczych w jeden organizm państwowy.

(fragment wstępu)

Spis treści:

Wstęp   /9

Rozdział 1. Metodologiczne podstawy badań obszaru kolejowego /13

1.1. Geneza problemu /13

1.2. Przedmiot badań  /19

1.3. Problem główny oraz problemy szczegółowe   /21

1.4. Cel badań   /22

1.5. Hipotezy robocze     /23

1.6. Metodologia badań    /29

1.7. Analiza literatury przedmiotu  /32

1.8. Terminologia przedmiotu badań    /39

Rozdział 2. Historyczne przesłanki tworzenia się systemu ochrony obszaru kolejowego RP w XX wieku   /48

2.1.  Rys historyczny organizacji transportu kolejowego na ziemiach polskich od końca 1918 roku  /49

2.1.1. Znaczenie transportu kolejowego dla gospodarki i strategii obronnej powstającego Państwa Polskiego   /49

2.1.2. Kształtowanie się administracji kolejowej na ziemiach Polski i utworzenie przedsiębiorstwa PKP    /52

2.2.  Ochrona obszaru kolejowego w latach 1918-1920 i jego znaczenie dla przebiegu działań wojny polsko-bolszewickiej      /56

2.2.1. Powołanie Straży Kolejowej i jej miejsce w strukturze organów bezpieczeństwa wewnętrznego państwa: geneza, ustrój i zadania SK    /56

2.2.2. Utworzenie Wojskowej Straży Kolejowej i jej udział w działaniach wojennych lat 1918-1921      /59

2.3.  Odpowiedzialność Policji Państwowej za ochronę obszaru kolejowego w latach 1920-1935   /61

2.3.1. Organizacja i zadania jednostek kolejowych Policji Państwowej    /61

2.3.2. Działalność PP w ochronie obszaru kolejowego w odniesieniu do ruchu towarowego i pasażerskiego  /66

2.4.  Przejęcie ochrony obszaru kolejowego RP przez Straż Ochrony Kolei w latach 1935-1939   /68

2.4.1. Powstanie, organizacja i zadania SOK    /68

2.4.2. Udział SOK w ochronie obszaru kolejowego w latach 1935-1939  /72

2.5.  Doświadczenia w ochronie obszaru kolejowego w okresie PRL   /78

2.5.1 Kształtowanie administracji kolejowej i systemu ochrony kolei w latach 1944-1955    /78

2.5.2. Struktura ochrony obszaru kolejowego państwa i organów ochrony kolei w dobie obowiązywania przepisów ustawy o kolejach z 1960 r.   /82

2.5.2.1. Miejsce Służby Bezpieczeństwa i przedsiębiorstwa Polskie Koleje Państwowe w ochronie obszaru kolejowego PRL    /82

2.5.2.2. Rola Służby Ochrony Kolei i innych organów ochrony kolei w zabezpieczeniu majątku PKP i utrzymaniu porządku na kolei   /84

2.5.2.3. Miejsce Milicji Obywatelskiej w utrzymaniu porządku publicznego na obszarze kolejowym oraz w ochronie majątku PKP     /88

2.6.  Zmiany w sposobie ochrony obszaru kolejowego w czasie transformacji ustrojowej państwa   /90

2.6.1. Ustrój i zmiany strukturalne przedsiębiorstwa Polskie Koleje Państwowe w dobie obowiązywania nowych aktów normatywnych z 1997-2003 roku   /90

2.6.2. Przemiany strukturalne organów ochrony kolei w dobie przekształceń transportu kolejowego w latach 1990-2003     /92

2.7.  Wnioski     /93

Rozdział 3. Aspekty prawne i instytucjonalne funkcjonowania kolei, jako głównego podmiotu działającego na obszarze kolejowym państwa   /95

3.1. Zarys tworzenia norm prawnych i aktów legislacyjnych określających zasady funkcjonowania transportu kolejowego i jego instytucji w Polsce od 1918 roku  /96

3.1.1. Utworzenie przedsiębiorstwa „Polskie Koleje Państwowe”   /96

3.1.2. Pozycja prawno-ustrojowa Polskich Kolei Państwowych w okresie PRL    /99

3.1.3. Przekształcenia Polskich Kolei Państwowych po 1989 roku  /104

3.1.3.1. Regulacje ustawowe z 1989 roku zmieniające zasady działalności przedsiębiorstwa państwowego “Polskie Koleje Państwowe”/104

3.1.3.2. Zmiany ustroju przedsiębiorstwa PKP wprowadzone przepisami ustawy z 1995 roku /109

3.2.  Funkcjonowanie transportu kolejowego w Polsce od 1997 roku  /113

3.2.1. Pojęcie i cechy transportu kolejowego w odniesieniu do regulacji krajowych i międzynarodowych   /113

3.2.2. Regulacje normujące funkcjonowanie transportu kolejowego zawarte w ustawie transportowej z 1997 roku    /120

3.2.2.1. Określenie warunków eksploatacji dróg, linii i szlaków kolejowych oraz ich zdefiniowanie w przepisach ustawy      /120

3.2.2.2. Zasady organizacji przewozów pasażerskich i towarowych przez przewoźników kolejowych   /122

3.3.  Zmiany ustroju transportu kolejowego zawarte w ustawie kolejowej z 2003 roku /127

3.3.1. Charakterystyka obszarów funkcjonowania transportu kolejowego opisanych w powyższej regulacji  /127

3.3.2. Podmioty prawne regulujące funkcjonowanie transportu kolejowego w Polsce   /131

3.4.  Regulacje prawne dotyczące zarządzania bezpieczeństwem transportu kolejowego      /133

3.4.1.  Udział zarządców i przewoźników kolejowych w zarządzaniu bezpieczeństwem wynikający z implementacji zapisów ustawy   /133

3.4.2.  Rola Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych w obszarze zarządzania bezpieczeństwem kolei    /135

3.4.3. Zasady wypełniania misji publicznej przez uczestników transportu kolejowego  /136

3.4.3.1. Akty normatywne określające warunki świadczenia usług publicznych w transporcie kolejowym   /136

3.4.3.2. Zasady i tryb udostępniania podmiotom określonych składników infrastruktury kolejowej    /139

3.4.3.3. Realizacja działalności gospodarczej przez przewoźników kolejowych w ramach misji publicznej transportu kolejowego  /140

3.5. Zmiany struktury właścicielskiej kolei oraz likwidacja przedsiębiorstwa państwowego PKP  /142

3.5.1. Analiza przeobrażeń ustrojowych transportu kolejowego zawartych w Ustawie z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego “Polskie Koleje Państwowe”   /142

3.5.1.1. Komercjalizacja przedsiębiorstwa państwowego “Polskie Koleje Państwowe”  /142

3.5.1.2. Restrukturyzacja przedsiębiorstwa państwowego “Polskie Koleje Państwowe”     /144

3.5.1.3. Prywatyzacja przedsiębiorstwa państwowego “Polskie Koleje Państwowe”    /150

3.5.1.4. Fundusz kolejowy   /152

3.6.  Oceny i konkluzje   /154

Rozdział 4. Organizacja ochrony obszaru kolejowego RP w dobie współczesnych wyzwań i zagrożeń  /156

4.1.  Zagrożenia obszaru kolejowego RP      /157

4.1.1.  Pojęcie i podział zagrożeń obszaru kolejowego  /159

4.2.  System ochrony obszaru kolejowego RP          /170

4.2.1.  Regulacje prawne dotyczące organów ochrony obszaru kolejowego    /170

4.2.2.  Instytucje współpracujące w zakresie ochrony obszaru kolejowego  /181

4.3.  Ochrona obszaru kolejowego państwa w ramach struktur Grupy Kapitałowej Polskie Koleje Państwowe S.A. w wymiarze instytucjonalnym, funkcjonalnym i normatywnym    /184

4.3.1.  Ochrona infrastruktury kolejowej realizowana przez Straż Ochrony Kolei w ramach spółki PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.   /184

4.3.2.  Nadzór nad przestrzeganiem przepisów porządkowych obowiązujących na obszarze kolejowym sprawowany przez organy ochrony kolei    /187

4.3.3.  Ochrona porządku publicznego oraz życia i zdrowia osób przebywających na obszarze kolejowym realizowana przez straż ochrony kolei    /189

4.4.  Ustrój organów odpowiedzialnych za ochronę obszaru kolejowego   /192

4.4.1.  Straże ochrony kolei w realizacji zadań ochronnych    /192

4.4.1.1. Organizacja straży ochrony kolei    /192

4.4.1.2. Zadania straży ochrony kolei     /197

4.4.1.3. Szkolenie i dobór kadr w Straży Ochrony Kolei PKP PLK. SA.     /199

4.4.1.4. Wyposażenie Straży Ochrony Kolei     /202

4.4.1.5. Współpraca Straży Ochrony Kolei z organami ochrony kolei w ramach organizacji COLPOFER I RAILPOL      /206

4.4.2.  Inne podmioty odpowiedzialne za ochronę obszaru kolejowego    /209

4.5.  Realizacja zadań obronnych w ramach Grupy Kapitałowej Polskie Koleje Państwowe S.A.  /212

4.5.1. Zadania obronne realizowane przez Zarząd PKP S.A.   /212

4.5.2.  Wykonywanie i planowanie zadań obronnych w innych podmiotach Grupy Kapitałowej PKP S.A.   /215

4.6.   Rozwiązania w zakresie ochrony obszaru kolejowego w wybranych państwach  /220

4.7.   Oceny i konkluzje    /227

Rozdział 5. Koncepcja ochrony obszar kolejowego w Polsce w czasie pokoju, kryzysu i wojny /232

5.1.  Ogólne założenia koncepcji    /232

5.2.  Cele i zadania systemu ochrony obszaru kolejowego   /242

5.2.1.  Cele systemu   /242

5.2.2.  Zadania systemu   /243

5.3    Funkcjonowanie organów ochrony obszaru kolejowego w Polsce w czasie pokoju,  kryzysu i wojny wg wariantu II koncepcji     /245

5.3.1.  Formy i metody działania Państwowej Straży Kolejowej, jako nowego podmiotu systemu   /245

5.3.2.  Struktura organizacyjna PSK   /248

5.3.3   Zadania PSK   /263

5.3.4.  Szkolenie i dobór kadr w PSK    /265

5.4.   Realizacja zadań przez Państwową Straż Kolejową podczas kryzysu, podwyższania gotowości obronnej i wojny  /269

5.5.   Współdziałanie PSK z innymi podmiotami bezpieczeństwa w dziedzinie ochrony obszaru kolejowego    /276

5.6.    Konkluzje i podsumowania   /280

Zakończenie   /283

Bibliografia   /286

Spis rysunków, wykresów i tabel    /303

Załączniki      /304