Ochrona budownictwa drewnianego. Małopolskie realizacje skansenowskie w końcu XIX i w XX wieku

Autor: Marek Grabski

Rok wydania: 2012

Liczba stron: 332

Okładka: miękka

Format:17,00 cm x 24,00 cm

Uwagi - przetarta, zarysowana okładka; przybrudzony grzbiet

Niniejsza praca porusza szereg zagadnień związanych z problematyką ochrony architektury i budownictwa drewnianego oraz działu w procesie praktycznej realizacji zadań ochronnych konserwatorów zabytków i muzealników-etnografów. Ma ona w znacznej mierze charakter historyczny. W rozdziale pierwszym omawiane są zagadnienia związane z narodzinami zainteresowań polską architekturą drewnianą i budownictwem ludowym w XIX wieku oraz problemy dotyczące tworzenia się prawnych podstaw jej ochrony. Punktem wyjścia jest w nim kształtowanie się pojęcia zabytku architektury i budownictwa drewnianego i wprowadzenia go w krąg zainteresowań konserwatorskich.

Omawiane są tu pierwsze akcje inwentaryzatorskie prowadzone na ziemiach polskich, a także rola i wpływ wystaw etnograficznych przełomu XIX i XX wieku na tworzenie się pierwszych placówek typu skansenowskiego. W rozdziale drugim poruszono problematykę organizacji służb konserwatorskich w okresie międzywojennym i kształtowania się nowoczesnych koncepcji ochrony zabytków oraz zagadnienie roli placówek naukowych i muzealnych w dziedzinie ochrony zasobów architektury i budownictwa ludowego. Przywołano w tym miejscu powstałe w dwudziestoleciu 1918-1939 koncepcje budowy ogólnopolskich parków etnograficznych (Kraków, Warszawa, Wilno) jako jednej z postulowanych w tym czasie form ochrony regionalnego budownictwa ludowego.

 Spis treści:

Wprowadzenie  /9 

Rozdział I
Narodziny zainteresowań polską architekturą drewnianą i budownictwem ludowym oraz pierwsze próby ich prawnej ochrony  /21

Geneza zainteresowań zabytkami przeszłości na ziemiach polskich. Pierwsze akcje inwentaryzatorskie zabytków architektury i budownictwa w XIX i początkach XX wieku w Małopolsce  /21

Kształtowanie się pojęcia zabytku architektury i budownictwa ludowego oraz pierwsze próby jego prawnej ochrony /34

Pierwsze placówki typu skansenowskiego w początkach XX wieku  /45

Podsumowanie  /51

Rozdział II
Organizacja służb konserwatorskich w Polsce odrodzonej (1918-1939) oraz rozwój prawnych i muzealnych form ochrony zabytków architektury i budownictwa drewnianego  /53

Powstanie krajowych służb konserwatorskich. Program działań inwentaryzacyjnych i konserwatorskich w okresie odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych  /53

Rodzima architektura drewniana jako przedmiot zainteresowań architektonicznych i artystycznych  /57

Miejsce architektury drewnianej w międzywojennej myśli konserwatorskiej i praktycznych działaniach na polu restauracji i konserwacji zabytków  /57

Rola placówek naukowych, muzealnych i organizacji społecznych w kształtowaniu ochrony zasobów architektury i budownictwa drewnianego  /63

Relacje pomiędzy muzealnictwem a konserwatorstwem w okresie międzywojennym  /83

Koncepcje budowy muzeów pod otwartym niebem w okresie międzywojennym jako postulowana forma ochrony zabytkowego budownictwa drewnianego  /92

Podsumowanie  /105

Rozdział III
Skansen krakowski. Miedzy ideą a realizacją  /108

Powstanie Muzeum Etnograficznego w Krakowie i jego znaczenie na polu badań i prac związanych z ochroną ludowego budownictwa drewnianego  /108

Inicjatywa budowy osiedla muzealnego na Woli Justowskiej w Krakowie jako jedna z nowatorskich koncepcji prezentacji budownictwa ludowego w Polsce w okresie międzywojennym  /120

Powojenne próby realizacji skansenu budownictwa ludowego na Woli Justowskiej w Krakowie /130

Podsumowanie  /141

Rozdział IV
Ochrona zabytków budownictwa drewnianego w okresie po II wojnie światowej. Rozwój muzealnictwa skansenowskiego i powstanie sieci muzeów skansenowskich w Polsce  /144

Straty wojenne w zasobie zabytkowym Polski. Reforma rolna 1944 roku i jej następstwa dla ochrony zabytków polskiej wsi  /144

Organizacja służb konserwatorskich w Polsce Ludowej. Doktryny i programy konserwatorskie odbudowy zabytków w pierwszych latach po wojnie  /152

Ochrona zabytków budownictwa drewnianego w okresie powojennym. Rozwój muzealnictwa skansenowskiego. Projekt Centralnego Parku Etnograficznego w Warszawie  /165

Nowe ramy organizacyjne i prawne muzealnictwa skansenowskiego w latach 60. Projekt i realizacja sieci muzeów skansenowskich w Polsce  /170

Podsumowanie  /191

Rozdział V
Koncepcje organizacji sieci parków etnograficznych w województwie krakowskim w okresie powojennym  /193

Organizacja służb konserwatorskich województwa i podjęcie działań na rzecz ratowania zabytkowych obiektów budownictwa drewnianego  /193

Założenia programowe i realizacja wielostopniowej sieci parków etnograficznych województwa krakowskiego  /202

Idea „muzeum przestrzennego" jako nowatorska forma ochrony zabytków drewnianego budownictwa ludowego, realizowana przy współpracy służb konserwatorskich i muzealnych  /226

Udział Muzeum Etnograficznego w pracach związanych z budową skansenu ludowego budownictwa przemysłowego w Nowej Hucie. Inicjatywy lokalne budowy placówek skansenowskich w Małopolsce w latach 1975-2005  /240

Zakończenie /250 

Bibliografia  /257

Wykaz skrótów   /279

Indeks miejsc  /281

Indeks nazwisk  /289

Załączniki  /299

Spis ilustracji   /313