Obrzęd sobótkowy. Tradycja i jej transformacje (studium etnokulturowe)

Autor: Tomasz Rokosz

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 632

Okładka: twarda

Format: 17,5 cm x 24,5 cm

Książka z serii: Archiwum Etnograficzne 59

“W porze letniego przesilenia słońca, w najkrótszą noc w roku z 23 na 24 czerwca obchodzono niegdyś święto powitania lata, nazywane świętojańskim. Genezą nawiązuje ono do słowiańskiego święta ognia, wody, miłości i płodności, nazywane także Nocą Kupały lub Sobótką. Od wieków otoczone było bogactwem zwyczajów i obrzędów, wśród których istotną rolę odgrywały: woda, ogień i kwitnące rośliny. W danej tradycji ludowej był to czas palenia ognisk, kąpieli, zalotów i wróżb matrymonialnych, puszczania wianków i szukania kwitnącej paproci. Naprzeciw tej tradycji wychodzi Tomasz Rokosz w książce „Obrzęd sobótkowy. Tradycja i jej transformacje. Studium etnokulturowe”, w której pragnie przedstawić zarówno dawne, jak i współczesne zwyczaje oraz obrzędy sobótkowe na terenie Polski. Podjęty przez Autora temat jest bardzo wskazany, gdyż w dotychczasowych opracowaniach etnologicznych, folklorystycznych, antropologicznych, językoznawczych na tak szeroką skalę nie był w ogóle podejmowany, a jedynie fragmentarycznie odnoszono się do subregionów czy regionów. Temat tym bardziej wart jest opracowania, gdyż większość dawnych obrzędów odchodzi w zapomnienie i trzeba je rekonstruować w oparciu o zbiory archiwalne, publikacje posiadające dane faktograficzne, a wśród respondentów tylko nieliczni ze starszego pokolenia sięgają pamięcią do własnego dzieciństwa, młodości czy przekazów od swoich rodziców" (fragment recenzji ks. dr. hab. Zdzisława Kupisińskiego).

Spis treści:

Wstęp /9

Rozdział 1.

Założenia teoretyczne i metodologiczne /19

1.1. Zarys metodologii badań oraz specyfika pozyskania materiałów źródłowych /19

1.2. O istocie obrzędu /29

1.3. Obrzęd sobótkowy - stan badań i krytyka źródeł /49

I. W poszukiwaniu wzorca obrzędu sobótkowego  /79

Rozdział 2. Próba rekonstrukcji modelu obrzędu /79

2.1. Nazwy obrzędu jako podstawa jego identyfikacji /79

2.2. Model obrzędu sobótkowego /95

Rozdział 3. Przekraczać granice - mediacyjność obrzędu sobótkowego /105

3.1. Kategoria czasu w obrzędzie sobótkowym /107

3.2. Kategoria przestrzeni w obrzędzie sobótkowym  /141

Rozdział 4.

Podążając za słońcem - droga i ruch w obrzędzie sobótkowym /163

Rozdział 5.

Poziom werbalny obrzędu - pieśni sobótkowe w kontekście porównawczym /245

Rozdział 6. 

Pieśń i obrzęd - o przenikaniu poziomu werbalnego i rytualnego /313

Rozdział 7.

Kod muzyczny obrzędu sobótkowego /333

II. Od obrzędu do festynu

Rozdział 8.

W stronę współczesności - wybrane przekazy o wiejskich sobótkach rekonstruowanych /377

Rozdział 9.

Na Iwana, na Kupała - przekład współczesnego widowiska polskich mniejszości etnicznych /421

Rozdział 10.

W stronę festynu /441

Apendyks.

Powrót do rytuału /461

Zakończenie /467

Bibliografia /479

Wykaz miejscowości oraz informatorów, z którymi autor przeprowadził wywiady w latach 2009-2013 /511

Mapa badań terenowych wykonanych przez autora w latach 2009-2013 /517

Indeks nazwisk /519

Summary /527

Aneks

Kwestionariusz - sobótka i obrzędowość świętojańska /535

Nuty /539

Ikonografia i fotografie /563