Niechciane dziedzictwo. Nieruchomości zabytkowe na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989

Autor: Adriana Merta-Staszczak

Rok wydania: 2018

Ilość stron: 394

Oprawa: miękka

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Uwaga - przybrudzony grzbiet, zagięta okładka

"(...) Pośród nowych zadań odbudowy i zagospodarowania kraju znalazł się problem odbudowy i wykorzystania zabytkowych pałaców, dworów, zamków, folwarków, kościołów, kamienic, wiatraków i wielu innych. W większości utraciły one swoje dawne funkcje - gospodarcze i reprezentacyjne, ale wciąż posiadały wartość historyczną, artystyczną, kulturową, a niekiedy użytkową.  W analizowanym okresie Polski Ludowej ta ostatnia cecha miała największe znaczenie i zazwyczaj decydowała o przetrwaniu zabytku.

Władze w Polsce po 1945 r. były tylko pozornie zainteresowane promowaniem działalności związanej z zachowaniem dziedzictwa kulturowego i ochroną zabytków. W dokumentach dotyczących spraw rewindykacyjnych pisano:

Każde państwo jest niezaprzeczalnym odpowiedzialnym  opiekunem nad kulturą i zabytkami kulturalnymi wszystkich terenów, nad którymi sprawuje władzę (...) bez względu na przeszłość danego terenu i jakość zabytków. Prawa te i obowiązki są tym większe, jeśli kultura danego terenu jest związana z przeszłością państwa, które nim włada.

Jednakże głoszone hasła "odnowy kulturowej" w niewielkim stopniu uwzględniały ocalenie zabytków, zwłaszcza tych o "Obcych" rodowodach. Chętnie natomiast wykorzystywane niektóre z nich do celów ideologicznych - jako materialne świadectwo polskości i korzeni piastowskich tzw. Ziem Odzyskanych"

(fragment rozdziału 1. Sytuacja nieruchomości zabytkowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989, str. 23/24)

Spis treści:

Wykaz skrótów  /7

Wstęp  /9

Rozdział 1. Sytuacja nieruchomości zabytkowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989  /19

1.1. Czynniki wpływające na stan zachowania obiektów zabytkowych  /26

1.2. Aktywizacja nieruchomości zabytkowych  /31

1.3. Prawna sytuacja zabytków w ujęciu historycznym  /110

1.4. Ocena wartości obiektów zabytkowych  /130

1.5. Wydatki na kulturę i sztukę oraz ochronę zabytków w Polsce i na Dolnym Śląsku  /139

1.6. Rola społecznych opiekunów zabytków  /153

Rozdział 2. Odbudowa Wrocławia i jego zabytków w okresie powojennym  /168

2.1. Wojewódzki Wydział Odbudowy we Wrocławiu w latach 1945-1949  /171

2.2. Wrocławska Dyrekcja Odbudowy w latach 1945-1951  /177

Rozdział 3. Działalność kulturalno-oświatowa i ochrona zabytków w  pracach wrocławskiego Wydziału Kultury i Sztuki  /184

3.1. Komisja do spraw zagospodarowania obiektów zabytkowych  /224

3.2. Wrocławska Rada Ochrony Dóbr Kultury  /238

Rozdział 4. Instytucje państwowe w odnowie zabytków Wrocławia i Dolnego Śląska  /241

4.1. Wojewódzki Urząd Konserwatorski  /242

4.1.1. Organizacja Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego we Wrocławiu  /248

4.1.2. Działalność konserwatorska  /255

4.1.3. Biuro Studiów i Dokumentacji Zabytków we Wrocławiu 1973-1991  /270

4.1.4. Wojewódzki Ośrodek Archeologiczno-Konserwatorski  /273

4.2. Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków, Oddział we Wrocławiu  /274

4.3. Wkład pracowników Politechniki Wrocławskiej w odbudowę i zabezpieczenie zabytków  /280

Rozdział 5. Organizacje i towarzystwa działające na rzecz edukacji i propagowania wiedzy o zabytkach oraz dziedzictwa kulturowego  /287

Zakończenie /295

Załączniki  /301

Załącznik 1. Wykaz obiektów zabytkowych skreślonych z listy na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989  /301

Załącznik 2. Spis zabytków województwa wrocławskiego z 1949 r.  /304

Bibliografia  /349

Literatura  /349

Czasopisma  /353

Akty prawne  /354

Źródła archiwalne  /355

Źródła internetowe  /370

Relacje ustne  /370

Indeks nazwisk  /371

Indeks miejscowości  /374

Spis rycin  /389

Spis tabel  /391

Spis zdjęć  /393