Nazwiska mieszkańców komornictwa jeziorańskiego (XVI - XVIII w.)

Autorka: Iza Matusiak-Kempa

Rok wydania: 2009

Liczba stron: 341

Okładka: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Przedmiotem pracy jest analiza nazwisk notowanych od drugiej połowy XVI w. do 1772 r. na terenie dawnego komornictwa jeziorańskiego na Warmii. W opisie antroponimów skupiono się na wskazaniu ich genezy językowej i semantycznej, a także utrwalonych w zapisach rodzajów interferencji językowych. Genezę nazwisk uzupełnia analiza struktury słowotwórczej nazwisk. [...]

Na charakter nazewnictwa osobowego na Warmii miały wpływ dzieje jej kolonizowania. Na ziemiach tych na przestrzeni wieków spotykały się trzy kultury i trzy języki: pruski, niemiecki i polski. W zabytkach rękopiśmiennych pochodzących z XV-XVIII w. znajdujemy przede wszystkim nazwiska pochodzenia niemieckiego, polskiego i staropruskiego. Nazwiska o genezie staropruskiej (w dokumentach zgermanizowane lub spolonizowane) są śladem po rdzennych mieszkańcach Warmii, którzy wraz z kolonizowaniem tych ziem ginęli w walkach, nie pozostawiając po sobie dokumentów pisanych.

(fragmenty Wstępu, 1. Przedmiot i metody pracy, 4. Kolonizacja Warmii jako czynnik kształtujący jej system antroponimiczny)

Spis treści:

Wstęp  /9

1. Przedmiot i metody pracy  /9

2. Zakres terytorialny i chronologiczny pracy  /10

3. Z dziejów Jezioran  /11

4. Kolonizacja Warmii jako czynnik kształtujący jej system antroponimiczny  /15

5. Charakterystyka źródeł  /19

6. Imię - deskrypcja - nazwisko  /21

6.1. Zarys kształtowania się systemu antroponimicznego  /21

6.2. Termin nazwisko w badaniach antroponimicznych  /23

7. Klasyfikacja nazwisk  /24

8. Dylematy interpretacyjne i metodologiczne  /26

Rozdział I. Interferencje językowe i polskie cechy dialektalne  /29

1. Germanizowanie nazwisk polskich  /30

1.1. Substytucje graficzno-fonetyczne /30

1.1.1. Samogłoski  /30

1.1.2. Spółgłoski  /33

2. Polonizowanie nazwisk niemieckich  /38

2.1. Substytucje graficzno-fonetyczne  /39

3. Polskie cechy dialektalne  antroponimów  /41

Rozdział II. Typy motywacyjne nazwisk  /45

Nazwiska odprzezwiskowe  /45

1. Nazwiska polskie  /46

1.1. Nazwiska derywowane semantycznie /46

1.1.1. Nazwiska od przezwisk tworzonych metaforycznie  /49

1.1.2. Nazwiska o przezwisk nazywających cechy charakterystyczne, zajęcie, funkcję  /54

1.2. Nazwiska derywowane morfologicznie  /55

1.2.1. Nazwiska derywowane sufiksalnie  /55

1.2.2. Nazwiska derywowane paradygmatycznie /59

1.3. Nazwiska spolonizowane /60

2. Nazwiska niemieckie  /61

2.1. Nazwiska od przezwisk derywowanych semantycznie  /62

2.1.1. Nazwiska od przezwisk kreowanych metaforycznie /62

2.1.2. Nazwiska od przezwisk nazywających cechy charakterystyczne, zajęcie, funkcję /69

2.2. Nazwiska derywowane morfologicznie  /69

2.2.1. Nazwiska derywowane słowotwórczo  /69

2.2.2. Nazwiska derywowane paradygmatycznie  /71

2.3. Nazwiska zgermanizowane  /71

3. Nazwiska łacińskie  /71

3.1. Nazwiska zlatynizowane  /72

4. Nazwiska czeskie  /72

Nazwiska odimienne  /74

1. Nazwiska polskie  /76

1.1. Nazwiska formalnie równe imionom  /76

1.2. Nazwiska derywowane morfologicznie  /78

1.2.1. Nazwiska derywowane sufiksalnie  /78

1.2.2. Nazwiska derywowane paradygmatycznie  /79

1.3. Nazwiska spolonizowane /80

1.3.1. Nazwiska spolonizowane sufiksalnie  /80

1.3.2. Nazwiska spolonizowane fleksyjnie  /80

2. Nazwiska niemieckie  /80

2.1. Nazwiska niemieckie formalnie równe imionom  /80

2.2. Nazwiska derywowane morfologicznie  /83

2.2.1. Nazwiska derywowane paradygmatycznie  /84

2.2.2. Nazwiska zgermanizowane morfologicznie /85

3. Nazwiska łacińskie  /85

3.1. Nazwiska zlatynizowane /85

4. Nazwiska od imion staropruskich  /86

4.1. Typy morfologizzne nazwisk pochodzenia  straropruskiego  /88

4.2. Nazwiska spolonizowane słowotwórczo i fleksyjnie /90

4.3. Nazwiska zgermanizowane /90

4.4. Nazwiska zlatynizowane  /91

Nazwiska od nazw miejscowych  /91

1. Nazwiska polskie  /93

1.1. Nazwiska formalnie równe nazwom miejscowym  /93

1.1.1. Nazwiska derywowane słowotwórczo  /94

1.1.2. Nazwiska derywowane paradygmatycznie  /99

1.2. Nazwiska spolonizowane /100

2. Nazwiska niemieckie  /100

2.1. Nazwiska formalnie równe nazwom miejscowym  /100

2.2. Nazwiska derywowane /102

2.2.1. Nazwiska derywowane sufiksalnie  /102

2.2.2. Nazwiska derywowane paradygmatycznie  /102

2.3. Nazwiska zgermanizowane /103

3. Nazwiska zlatynizowane  /103

Nazwiska odetniczne  /104

1. Nazwiska polskie  /105

2. Nazwiska niemieckie  /105

Nazwiska komponowane i o niejasnej podstawie semantycznej  /106

1. Złożenia polskie  /106

2. Złożenia niemieckie  /106

2.1. Nazwiska utworzone o dwóch podstaw apelatywnych  /106

2.2. Nazwiska utworzone od podstawy apelatywnej i nazwy osobowej  /107

3. Złożenia prusko-niemieckie  /108

4. Nazwisko o nieustalonej genezie /108

Rozdział III. Nazwiska żeńskie  /111

1. Nazwiska żeńskie formalnie równe nazwiskom męskim  /112

2. Nazwiska derywowane od nazwisk męskich  /113

2.1. Nazwiska derywowane paradygmatycznie  /114

2.2. Nazwiska derywowane sufiksalnie  /114

Podsumowanie  /119

Zasady opracowania Słownika nazwisk  /121

Słownik nazwisk  /123

Spis źródeł  /329

Wykaz skrótów /331

Bibliografia  /333