Namiestnik Królestwa Polskiego 1815-1874. Model prawny a praktyka ustrojowopolityczna

Autor: Lech Mażewski

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 216

Okładka: miękka

Format: 16,0 cm x 23,5 cm

Instytucja namiestnika Królestwa Polskiego była tworem dosyć unikatowym w ustroju Cesarstwa Rosyjskiego, ponieważ występowała jedynie, i to dosyć krótko, na Kaukazie. Wielkie Księstwo Finlandzkie posiadało swojego generał-gubernatora, którą to instytucję ustanowiono w Królestwie dopiero po śmierci ostatniego namiestnika, gen. Teodora Berga.

W Królestwie Polskim było pięciu namiestników: gen. Józef Zajączek, feldmarszałek Iwan Paskiewicz, ks. Michał Gorczakow, wielki książę Konstanty i gen. Teodor Berg, a także cztery osoby pełniące obowiązki namiestnika: dwa razy gen. Mikołaj Suchozanet, hr. Karol Lambert, gen. Aleksander Luders i gen. Teodor Berg. Jak dotąd, nie było monografii dotyczącej tak podstawowej instytucji jak namiestnik. Nie jest to zbiór biografii poszczególnych namiestników, ale analiza modeli namiestnictwa obowiązujących w danym czasie w Królestwie.

Czy powołanie namiestnika Królestwa było konieczne, zważywszy,że królem polskim był panujący aktualnie cesarz rosyjski?  Konstytucja Królestwa wyraźnie mówiła w art.5, że król na wypadek swojej nieobecności „mianuje namiestnika, który powinien mieszkać w Królestwie”. Można stwierdzić więc, że namiestnik był alter ego monarchy.  Z polskiego punktu widzenia ważne było samo istnienie namiestnictwa, ponieważ świadczyło to o odrębności państwowej Królestwa.

Spis treści:

Przedmowa /9

Od autora  /13

Prolegomena  /17

Rozdział I. Wicekról w konstytucji Księstwa Warszawskiego z 1807 r.  /19

Rozdział II. Wicekról (względnie namiestnik) w projektach konstytucji z okresu przed powstaniem Królestwa Polskiego  /27

CZĘŚĆ I  /35

Rozdział III. Namiestnik w konstytucji Królestwa Polskiego z 1815 r.  /37

Rozdział IV. Namiestnik w systemie politycznym Królestwa Polskiego  /49

Rozdział V. Rada Administracyjna jako zbiorowy namiestnik  /61

Rozdział VI. Namiestnik Królestwa Polskiego a namiestnik Wielkiego Księstwa Poznańskiego  /69

Rozdział VII. Instytucja namiestnika w pracach sejmu i praktyce ustrojowej Królestwa Polskiego w 1831 r.  /75

CZĘŚĆ II  /87

Rozdział VIII. Generał-gubernator Królestwa Polskiego, Rząd Tymczasowy a namiestnik na przełomie lat 1821/1832  /89

Rozdział IX. Namiestnik w statucie organicznym z 1832 r.  /95

Rozdział X. Namiestnik w systemie politycznym Królestwa w latach 1832-1856  /109

Rozdział XI. Namiestnik wobec wydarzeń z 26 lutego 1861 r.  /123

CZĘŚĆ III  /135

Rozdział XII. Namiestnik w ukazie z 8 czerwca 1862 r. /137

Rozdział XIII. Namiestnik w trakcie próby ustrojowej rekonstrukcji Królestwa Polskiego w latach 1862-1863  /153

CZĘŚĆ IV.  /167

Rozdział XIV. Namiestnik a Komitet Urządzający  /169

Rozdział XV. Likwidacja instytucji namiestnika Królestwa Polskiego  /179

PODSUMOWANIE  /189

Rozdział XVI. Trzy modele namiestnictwa  /191

Bibliografia  /199

Indeks osób  /207