Naczynia kamionkowe z Poznania w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych

Autor: Andrzej Kowalczyk

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 264

Okładka: twarda

Format: 21,5 cm x 30,5 cm

Uwagi - brzegi stron nieznacznie przykurzone

 

W Polsce opublikowano niewiele prac prezentujących naczynia kamionkowe pochodzące z badań archeologicznych (zdecydowana większość pochodzi z Pomorza). Przygotowywana w PTPN książka dotyczy ceramiki użytkowanej przez mieszkańców Poznania, odmiennej od stwierdzonych w miastach nadbałtyckich i śląskich. W pracy poddano analizie 950 fragmentów naczyń datowanych od 2 poł. XIV do końca XVIII w. pozyskanych z badań archeologicznych na terenie naszego miasta. Książka bogato ilustrowana. Do publikacji dołączona została płyta CD zawierająca kwestionariusz głównych cech ceramiki kamionkowej. Wydanie we współpracy z Muzeum Pierwszych Piastów na Legnicy.

(opis wydawcy)

Spis treści:

 Uwagi wstępne /9 

Metody opracowywania ceramiki kamionkowej    /13 

Zarys badań kamionki europejskiej i przegląd najważniejsze literatury   /15 

I. Ośrodki i regiony produkcyjne oraz przedstawienie naczyń z Poznania  /17 

1. Kamionka nadreńska    /17

1) Akwizgran/Raeren    /18

2) Frechen/Kolonia    /19

3) Siegburg    /20

2. Kamionka westerwaldzka    /23

3. Kamionka z południowej dolnej Saksonii    /25

4. Kamionka z północnej Hesji    /27

1) Großalmerode     /27

5. Kamionka zachodniosaksońska   /8

1) Waldenburg     /30

6. Kamionka Böttgera    /33

7. Kamionka ze wschodniej Saksonii-Anhalt   /34

1) Bad Schmiedeberg    /35

8. Kamionka łużycka   /36

1) Grupa Falkego    /37

2) Mużaków    /38

3) Trzebiel    /40

9. Kamionka dolnośląska   /43

1) Bolesławiec    /43

10. Inne    /47

1) XVIII-wieczne butelki kamionkowe    /47

2) miniaturowe garnki o nieokreślonym miejscu produkcji   /50

II. Charakterystyka miejsc badanych wykopaliskowo i materiałów źródłowych    /51

1. miasto w obrębie średniowiecznych murów miejskich    /51

1) Brama Wrocławska    /53

2) Ulica dominikańska 6    /53

3) Ulica dominikańska 9     /56

4) Ulica garbary 75/77    /56

5) Góra Przemysła    /58

6) Ulica Kramarska    /59

7) Ulica Masztalarska 3-5   /60

8) Ulica Paderewskiego    /62

9) Pałac Górków    /63

10) Plac Kolegiacki   /63

11) Stary Rynek    /64

12) Ulica Szewska 5/6    /66

13) Ulica Szewska 17/18    /67

14) Ulica Szkolna     /68

15) Ulica Wielka 11-12    /69

16) Ulica Wodna 13/wykop wodociągowy   /70

17) Ulica Wroniecka 9    /72

18) Ulica Wroniecka 10–12    /73

19) Ulica Żydowska 21 .    /75

20) Ulica Żydowska    /76

2. Chwaliszewo   /76

1) Ulica Chwaliszewo 69     /77

3. Ostrów Tumski     /77

1) Akademia Lubrańskiego   /78

2) Ulica Lubrańskiego 1   /79

3) Katedra   /80

4) Ogród Arcybiskupi    /80

5) Ostrów Tumski 3    /81

6) Ostrów Tumski 9/10   /81

7) Ostrów Tumski 13    /82

8) Ostrów Tumski 17    /83

9) Ulica Posadzego 2    /84

10) Ulica Posadzego 5    /84

11) Ulica Wieżowa 2-4    /85

4. Śródka    /86

1) Ostrówek – most Cybiński    /87

2) Śródka – badania Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej z lat 1994-2001    /88

5. miasto po lewej stronie Warty poza murami miejskimi    /90

1) Brama Chwaliszewska    /90

2) Ulica grobla 29a     /93

3) Ulica Krysiewicza 2    /94

4) Święty Wojciech     /95

5) Ulica Szyperska 21/22    /96

6) Ulica Za Bramką     /102

III. Analiza technologiczna ceramiki kamionkowej    /105

1. Przygotowanie gliny    /105

2. Toczenie wyrobów    /107

3. Zdobnictwo    /108

1) Ryte bądź modelowane linie poziome    /108

2) Ryte bądź modelowane linie ukośne   /108

3) Odciśnięte radełkiem figury geometryczne    /109

4) Odciśnięte radełkiem zygzaki    /109

5) Ornament geometryczny   /110

6) Ornament antropomorficzny   /110

7) Ornament zoomorficzny    /110

8) Ornament roślinny   /111

9) Nakładki herbowe    /111

10) Nakładki antropomorficzne   /111

11) Nakładki zoomorficzne    /112

12) Nakładki roślinne    /112

13) listwa plastyczna    /113

14) Motyw sieciowy   /113

15) Napisy     /113

16) Kanelury   /114

17) Zdobienie farbami, angobami   /114

4. Szkliwo  /116

5. Wypał    /117

6. Analiza powierzchni wewnętrznej i zewnętrznej naczyń    /120

IV. Analizy fizykochemiczne wybranych materiałów    /123

1. Badania mikroskopowe    /124

1) Zakres badań    /124

2) Wyniki    /124

2. Badania chemiczne    /128

1) Procedury    /128

2) Badania    /129

3) Wyniki (tab. 2)   /129

3. Badanie nasiąkliwości  /135

1) Metoda badań.    /135

2) Wyniki (por. katalog nasiąkliwości na płycie Cd)    /136

V. Rodzaje i funkcje pojemników kamionkowych odnotowanych w Poznaniu    /139

1. Naczynia stołowe    /143

1) Dzbany   /143

2) Kubki/pucharki    /145

3) Kufle    /146

4) Snelle    /146

2. Naczynia do podawania i przenoszenia płynów    /146

3. Naczynia do przechowywania płynów, pokarmów i różnego przeznaczenia    /147

1) Butelki   / 148

2) Dzbany   /148

3) Miniaturowe garnki    /149

4) Naczynia kolbowate   /149

5) Puszki/puzderka    /150

4. Pokrywki   /150

VI. Użytkowanie naczyń kamionkowych w świetle źródeł z epoki   /153

1. Zawartość naczyń kamionkowych wyeksplorowanych archeologicznie   /153

2. Ikonografia   /155

3. Źródła pisane    /170

VII. Próba określenia statusu społecznego użytkowników kamionki    /173

1. dyspersja pozyskanej archeologicznie kamionki w ujęciu chronologicznym   /174

2. Kamionka z poszczególnych badanych miejsc a dawni ich mieszkańcy   /179

1) Patrycjat    /180

2) Pospólstwo – średniozamożni rzemieślnicy i drobni kupcy    /180

3) Plebs – czeladnicy, robotnicy, służba, żebracy i margines społeczny    /180

4) Kler   /180

a) Zakonnicy   /181

b) Księża    /181

5) Żydzi  /182

6) Pozostali użytkownicy kamionki o nieznanym statusie społecznym   /182

3. Ceramika kamionkowa w inwentarzach mieszczan poznańskich   /183

4. Wartość wyrobów    /185

5. Zmiany upodobań i preferencje mieszkańców Poznania w odniesieniu do form naczyń i zwyczajówpanujących w poszczególnych wiekach   /187

VIII. Czynniki wpływające na obecność w Poznaniu kamionki z poszczególnych ośrodków garncarskich    /189

1. Miasta śląskie    /189

2. miasta nadmorskie   /191

3. Inne miasta niemieckie    /191

4. Podsumowanie   /192

IX. Kamionka z Poznania na tle innych znalezisk z terenu dzisiejszej Polski    /195

Zakończenie   /207

Wykaz skrótów   /209

Bibliografia    /210

Stoneware from Poznań in the late Middle Ages and in Modern Age (Summary)   /221

Tablice   /227

Fotografie wybranych okazów   /247

Płyta CD

Kwestionariusz głównych cech ceramiki kamionkowej zawartej w katalogu

Katalog ceramiki kamionkowej

Katalog kamionki z inwentarzy mieszczan poznańskich z XVI-XVIII w.

Załącznik nr 1. Analiza pierwiastków (wykonała dr J. Wybieralska) 

Załącznik nr 2. Nasiąkliwość

Załącznik nr 3. Fajki kamionkowe