Mitologia Północy a chrześcijaństwo. Funkcjonowanie wybranych elementów przedchrześcijańskich mitów w średniowiecznej kulturze

Autorka: Renata Leśniakiewicz-Drzymała

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 368

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

„Cóż ma Ingeld do Chrystusa?” Słowa te, wypowiedziane przed ponad dwunastoma wiekami przez anglosaskiego uczonego bł. Alkuina, nie bez racji posłużyły za motyw przewodni książki. Praca odnosi się w końcu do związków między chrześcijaństwem a pogaństwem w średniowiecznej Skandynawii. Poruszana w niej tematyka dotyka takich zagadnień, jak sztuka, literatura czy wreszcie mitologia, ze szczególnym uwzględnieniem motywu Sigurda z Sagi o Völsungach. Ukazywany tu proces przenikania pierwiastków dawnej religii i mitologii do chrześcijaństwa wyrażał się na różne sposoby, głównie jednak w sferach artystycznej i literackiej. Długie współistnienie obu kultur na dość ograniczonej przestrzeni musiało bowiem doprowadzić do swoistej syntezy. Czy adaptacja ta dokonywała się wyłącznie w wymiarze negatywnym, sprowadzając rodzimych bogów do roli i funkcji demonów? Jak w takim razie tłumaczyć zdumiewający fenomen przedstawień opartych na motywach sag mitologicznych w dekoracji świątyń chrześcijańskich czy też fakt podniesienia jednej z mitycznych postaci do rangi anioła?

Na te i inne pytania książka daje satysfakcjonującą odpowiedź, oprowadzając Czytelnika po dawnych świątyniach, odczytując wraz z Nim runy z napisów na kamieniach, czy zagłębiając się w przekazach dawnych sag, poematów  i żywotów świętych.

Spis treści:

Wstęp  /9

Część I. Pozytywna adaptacja elementów przedchrześcijańskich mitów  /25

1. Sigurd - pogromca smoka  /25

1.1. Dzieje Sigurda i jego krewnych  /26

1.2. Norweskie portale z przedstawieniami zainspirowanymi legendą Sigurda  /29

1.3. Inne możliwe średniowieczne przedstawienia zainspirowane legendą Sigurda  /45

1.4. Interpretacje przedstawień zainspirowanych legendą Sigurda  /67

1.5. Sigurd i problem pogańskich przodków - między nadzieją zbawienia a wiecznym potępieniem  /78

2. Earendel - najjaśniejszy z aniołów  /97

2.1. Warianty imienia Earendel i ich mityczne konotacje  /98

2.2. Earendel i antyfona O Oriens  /102

2.3. Earendel - Chrystus, Maria czy Jan Chrzciciel?  /106

2.4. Earendel schrystianizowany  /114

3. Thor - nieprzyjaciel Węża  /117

3.1. Mityczne dokonania Thora  /118

3.2. Przedstawienia inspirowane mitem o wędkarskiej wyprawie Thora  /127

3.3. Mit o wędkarskiej wyprawie Thora w kontekście chrześcijańskim  /134

3.4. Zawieszki w kształcie młota Thora i ich interpretacja  /158

3.5. Thor - praefiguratio Christi?  /167

Wnioski podsumowujące część pierwszą  /177

Część II. Negatywna adaptacja elementów przedchrześcijańskich mitów /181

4. Przedchrześcijańscy bogowie /181

4.1. Odyn  /181

4.2. Thor  /206

4.3. Frey i Freyja  /222

4.4. Inni bogowie /234

4.5. Nieprzyjaciele, nieczyste duchy, diabły - przedchrześcijańscy bogowie w chrześcijańskiej kulturze /239

5. Inne mityczne istoty /243

5.1. Elfy i karły  /244

5.2. Olbrzymy  /

5.3. Demony, przyczyny chorób, kusiciele - mityczne istoty w chrześcijańskiej kulturze /311

Wnioski podsumowujące część drugą  /315

Zakończenie  /317

Bibliografia  /319

Spis ilustracji /345

Summary  /351

Indeks nazw osobowych  /353

Indeks nazw geograficznych  /365