Miłosiedzie czy opieka społeczna. Od starożytności do oświecenia

Autor: Marian Surdacki

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 363

Okładka: twarda

Format: 17,5 cm x 24,5 cm

Seria: Źródła i monografie tom 496

 

"Na tle dotychczasowej historiografii polskiej książka ma charakter pionierski. Ujmuje całokształt działalności instytucji opiekuńczych i innych pozainstytucjonalnych inicjatyw dobroczynnych podejmowanych przez środowiska kościelne  i świeckie, w tym państwowe, na rzecz rozmaitych kategorii potrzebujących, w tym także inicjatyw obejmujących opiekę medyczną."

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /5

CZĘŚĆ PIERWSZA. ŚWIAT I EUROPA

I. Grecja helleńska i hellenistyczna /17

1. Euergetyzm  /18

2. Filantropia  /20

3. Asklepiejony  /21

4. Jatrejony i waletudinaria  /26

II. Republika i Cesarstwo Rzymskie  /29

1. Humanistas  /29

2. Świątynie Eskulapa  /32

3. Medykatryny i waletudinaria /33

4. Dobroczynność prywatna  /35

5. Rozdawnictwo państwowe  /36

6. Kolegia rzymskie  /40

III. Pierwsze wieki chrześcijaństwa  /43

1. Chrześcijańskie korzenie miłosierdzia  /43

2. Struktura społeczna wspólnot chrześcijańskich  /45

3. Miłosierdzie pierwszych chrześcijan  /48

4. Diakoni - personel dobroczynny  /50

5. Kategorie wspomaganych osób  /53

6. Agapy chrześcijańskie  /58

IV. Czasy Konstantyna Wielkiego  /61

1. Zmiana form realizacji miłosierdzia  /61

2. Organizacja i zasady działalności charytatywnej  /64

3. Beneficjenci miłosierdzia  /65

4. Pierwsze hospicja chrześcijańskie - geneza i rozwój  /70

5. Bazyliada i inne szpitale chrześcijańskie  /72

6. Rozkwit dobroczynności prywatnej  /76

V. Eremici a dobroczynność  /79

1. Ucieczka na pustynię  /79

2. Ojcowie Kościoła a dobroczynność  /81

Ojcowie kapadoccy  /81

Ojcowie łacińscy  /84

3. Diakonie  /87

VI. W okresie Wędrówki Ludów  /91

1. Benedyktyni a rozwój medycyny  /91

2. Klasztory centrami życia i dobroczynności  /94

VII. Dobroczynność w Państwie Franków  /99

1. Ubodzy w epoce merowińskiej  /99

2. Biskupi "ojcami ubogich"  /100

3. Ubodzy w epoce karolińskiej /102

4. Karol Wielki a dobroczynność  /103

5. Martykuły ubogich  /105

6. Pokój Boży  /107

VIII. Na przełomie tysiącleci  /107

1. Wielka jałmużna papieska  /107

2. Scholae peregrinorum  /111

3. Dobroczynność królewska  /113

4. Szpitale w świecie islamu  /114

5. Feudalizm a szpitalnictwo  /116

IX. Czas zakonów szpitalno-rycerskich  /119

1. Rycerstwo i rycerskość  /119

2. Szpitalnicy św. Jana Jarozolimskiego (joannici)  /120

3. Zakon św. Łazarza (lazaryci)  /122

4. Krzyżacy niemieccy  /123

5. Templariusze  /124

X. Przebudzenie ewangeliczne i kanonickie zakony szpitalne  /127

1. Ubodzy i ich stała obecność  /127

2. Spotkanie odrodzonych eremitów z ubogimi  /128

3. Korzenie zakonów szpitalnych  /130

4. Kanonicy regularni św. Augustyna (antonianie)  /132

5. Kanonicy Ducha Świętego (duchacy)  /132

6. Trynitarze  /136

7. Mercedariusze   /138

8. Bracia mostowi  /139

9. Bożogrobcy  /140

10. Krzyżacy gwiaździści  /140

XI. Kaznodziejstwo i zakony żebracze  /143

1. Charytatywne wspólnoty kobiet  /143

2. Franciszkanie i dominikanie  /145

3. Kryzys ideału ubóstwa  /148

4. Kontestacja ubogich  /149

5. Tercjarze i dobroczynność  /152

6. Montes pietatis - banki dla ubogich  /155

7. Nasilenie dzieł miłosierdzia  /155

XII. Opieka społeczna w komunach miejskich  /157

1. Aktywizacja laikatu  /157

2. Opieka ze strony cechów  /158

3. Stowarzyszenia narodowe  /159

4. Bractwa  /160

XIII. Walka z chorobami zakaźnymi  /165

1. Leprozoria  /165

2. Lazarety  /171

3. Średniowieczne choroby zakaźne a rozwój medycyny  /176

XIV. Ubogi w mentalności ludzi średniowiecza  /181

1. Nobilitacja pauperes  /181

2. Jałmużna i jałmużnictwo  /183

3. Szpital przytułkiem  /187

4. Lekarz szpitalny wyjątkiem  /191

XV. Nowa polityka społeczna w dobie renesansu  /195

1. Szpitale renesansowe - nieludzkość humanizmu  /195

2. Rewizja średniowiecznego modelu dobroczynności  /198

3. Dyskurs "między miłosierdziem a represją"  /199

4. Reformy dobroczynności - opieka municypalna?  /204

XVI. Opieka społeczna w trydenckiej reformie kościoła  /211

1. Nowe zakony i kongregacje charytatywne  /211

2. Bractwo Bożej Miłości  i teatyni  /212

3. Filipini  /213

4. Bonifratrzy - "opiekunowie szaleńców"  /214

5. Kamilianie  /218

6. Siostry miłosierdzia - szarytki  /219

7. Inne kongregacje i bractwa charytatywne  /220

8. Rzym centrum miłosierdzia   /225

XVII. Wielkie zamknięcie  /227

1. Ubodzy włączeni w politykę państwa  /227

2. Papiestwo wobec ubogich  /230

3. Angielskie domy pracy - Bridewell i workhouses  /231

4. Domy poprawcze i domy pracy w Niderlandach i Niemczech  /233

5. Szpitale generalne we Francji  /234

6. Więzienia czy miłosierdzie?   /236

7. Centralizacja opieki  /238

XVIII. W drodze do filantropii  /241

1. Święci ubogich  obroncy ubóstwa i miłosierdzia  /241

2. Czy potrzebne są zakony?  /243

3. Praca jako remedium na ubóstwo  /245

4. Miłosierdzie a idea filantropii  /246

XIX. Początek opieki społecznej  /249

1. Szpitale oświeceniowe i ich pensjonariusze  /249

2. Od hospicjum do lecznicy - sekularyzacja szpitali  /250

3. Szpitale specjalistyczne  /254

CZĘŚĆ DRUGA. POLSKA

I. Szpitalnictwo średniowieczne  /259

1. Szpitale zakonów mniszych  /259

2. Szpitale zakonów kanonickich  /260

3. Szpitale zakonów rycerskich  /263

4. Charytatywna działalność zakonów żeńskich  /265

5. Prepozytury szpitalne  /267

II. Szpitalnictwo w XVI-XVIII wieku /273

1. Zakony męskie  /273

Starego typu  /273

Nowożytne /275

2. Zakony żeńskie  /279

Starego typu  /279

Nowożytne  /279

2. Szpitale parafialne  /283

III. Przeznaczenie szpitali  /287

1. Szpitale ogólne i przytułki  /287

2. Izolatoria i infirmerie  /288

3. Szpitale dla dzieci i młodzieży szkolnej  /289

4. Szpitale dla kobiet i hospicja dla pielgrzymów /290

5. Szpitale stanowe i zawodowe  /291

6. Domy pracy i szpitale generalne  /293

7. Szpitale w koncepcji oświeceniowej  /294

IV. Bractwa charytatywne  /297

1. Bractwa szpitalne i bractwa ubogich  /297

2. Bractwa miłosierdzia  /298

3. Inne bractwa charytatywne  /200

V. Świeckie stowarzyszenia opiekuńcze  /303

1. Opieka w cechach  /303

2. Banki pobożne i kasy zapomogowe  /304

3. Fundacje stypendialne  /305

4. Opieka nad dziewczętami  /307

5. Jałmużna  /308

Prywatna  /308

Instytucjonalna  /311

VI. Opieka w mniejszościach religijnych  /313

1. U protestantów  /313

Luteranie  /313

Kalwini  /315

Arianie i bracia czescy  /317

2. W Kościele wschodnim - prawosławnym i unickim  /317

3. U Żydów  /320

Bibliografia  /323

Summary  /335

Posłowie  /337

Indeks topograficzny  /345

Indeks osobowy  /351