Między barokiem a oświeceniem. Wojny i niepokoje czasów saskich

Redakcja: Krystyna Stasiewicz, Stanisław Achremczyk

Rok wydania: 2004

Ilość stron: 222

Oprawa: miękka

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Seria: Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego nr 217

W dniach 6—8 września 2000 r. cykliczna, interdyscyplinar­na i międzynarodowa (z udziałem badaczy z Włoch i Litwy) sesja naukowa, zorganizowana przez Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Warmińsko- -Mazurskiego w Olsztynie, Instytut Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. Tym razem, czwarte z kolei, spotkanie z cyklu Między barokiem a oświeceniem, odbywające się w trzechsetną rocznicę rozpo­częcia wielkiej wojny północnej, poświęcone było Wojnom i niepokojom czasów saskich. Temat ten umożliwił przedstawienie nowych ustaleń historykom, historykom kultury, mentalności, a także polonistom i germanistom. Plon dociekań badaczy trzech pokoleń okazał się nowatorski i bogaty. Przedmiotem oglądu były nie tylko wojny toczone w Rzeczypospolitej czasów Wettynów, zabiegi dyplomacji polskiej i obcej, przygotowania militarne, lecz także wpływ działań wojennych i towarzyszących im zniszczeń, grabieży, gwałtów, kon­trybucji, klęsk żywiołowych i zaraz na ówczesne życie obyczajowe, religijne, mentalność jednostek i społeczeństwa, a także literaturę. Referaty o charakterze syntetyzującym i szczegółowym sprawiły, że otrzymaliśmy swoisty raport państwa pogrążonego w kryzysie, nie wybawionego od morowego powietrza, głodu, ognia i wojny, państwa dotkniętego wielkimi stratami ekonomicznymi i demograficznymi, w którym jednak kultura znalazła sobie miejsce. Literatura w różny sposób reagowała na skomplikowaną rzeczywistość: werystycznie, panegirycznie, satyrycznie. Badania wpływu sytuacji na postawy ludzi owych czasów z uwzględnieniem kronik zakonnych, sylw, pamiętników, gazet rękopiś­miennych, gazetek okolicznościowych, czyli materiałów mało dotąd pene­trowanych, oraz pokazywanie mechanizmów obronnych wytwarzanych przez kulturę w czasach kryzysu okazały się bardzo ciekawe i odkrywcze źródłowo.

Spis treści:

Przedmowa  /5

Jacek Staszewski - Wojny XVIII wieku  /7

Stanisław Achremczyk - Mieszkańcy Warmii wobec wojen  i niepokojów XVIII wieku  /14

Bogusław Dybaś - Szlachta wobec wojny. Województwo inflanckie podczas wojny północnej  /20

Maria Czeppe - Wojna i pokój w "karczmie zajezdnej". Z dziejów wojny siedmioletniej  /29

Jarosław Dumanowski - Bieda i ostentacja. Konsumpcja szlachty wielkopolskiej na początku XVIII w.  /32

Jerzy Dygdała - Przygotowania stronników Stanisława Leszczyńskiego do obrony Rzeczypospolitej w bezkrólewiu 1733 roku  /36

Ewa Szklarska - "Rząd na uchodźstwie". Emigracja królewiecka przy Stanisławie Leszczyńskim  /48

Valdas Rakutis - Artyleria Wielkiego Księstwa Litewskiego 171-1764  /54

Kazimierz Maliszewski - Europejskie Theatrum Belli  u schyłku XVII i w pierwszej połowie XVIII wieku  w polskich gazetach rękopiśmiennych  /60

Jadwiga Kotarska - "Co jest, proszę, Polacy! Popisy czynicie". Teatr historii na literackiej wokandzie czasów saskich  /64

Marek Preis - Wielka wojna i rozpad świata wartości. Poezja polska pierwszej połowy XVIII wieku  /75

Stanisław Roszak - Inter arma florent musae. Wojenne inspiracje kultury kryzysu  /84

Jarosław Poraziński - "Od Sasa do Lasa" - czyli wojna w krzywym zwierciadle. Uwagi o satyrze politycznej czasów saskich  /90

Krystyna Stasiewicz - "Od powietrza, głodu, ognia i wojny" kraj nie wybawiony. Postawy ludzkie zanotowane w piśmiennictwie czasów saskich /98

Bogdan Rok - Duszpasterstwo czasów trwogi, wojny i zarazy. Z dziejów Kościoła katolickiego w czasach saskich  /107

Joanna Partyka - Gazetki seryjne i silvae rerum jako źródło wiedzy o niepokojach czasów saskich /116

Karolina Targosz - Obraz wojen i zaraz początków XVIII w. w kronikach zakonnic  /122

Hanna Dziechcińska - Postawy moralno-społeczne na przykładzie pamiętników  czasów saskich  /139

Agata Roćko - "Honor nader czczony!" - o wpływie wojen, żywiołów, niepokojów na postawy Sarmatów czasów saskich  /143

Janusz Goliński - Bellonae domus descriptio. Strach przed wojną pośród lęków doby saskiej  /152

Maria Wichowa - Obrona polityki i osoby Augusta II w świetle satyry Perora kwietnioniedzielna dla synów koronnych napisana (1703)  /162

Agnieszka Krajnik - Pro maiestate - pro libertate. Idea pokoju wewnętrznego w pismach politycznych okresu dwukrólewia (1705-1707)  /169

Włodzimierz Zientara - Rzeczypospolita początku XVIII wieku oczyma Johanna Wendela Bardiliego  /174

Krzysztof Obremski - "Najjaśniejszy August II  w wojnach mężny"  /177

Iwona Maciejewska - "Tu leży matka królestw i królowa"- o ewolucji poetyckiego wizerunku zagrożonej Rzeczypospolitej199

Paweł Pietrzyk - "Dlatego w ich piekle siła.." - wizja infernum w literaturze czasów saskich   /207

Maria Ciccarini - Uwagi na temat polskiej myśli filozoficznej na przykładzie literatury czasów saskich  /215