Meminisse iuvat. Wybrór pism Ks. Johannes Chrząszcz

Wybór, przekład i opracowanie: Sebastian Rosenbaum

Rok wydania: 2018

Ilość stron: 479

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Format: 15,0 cm x 23,5 cm

Ksiądz dr Johannes Chrząszcz jest uważany – obok księdza Augustina Weltzla – za najwybitniejszego historyka Górnego Śląska przełomu XIX i XX w. To jeden z najważniejszych przedstawicieli wczesnej fazy górnośląskiej historiografii, mistrz historycznej refleksji nad regionem. Pozostawił po sobie ogromny dorobek pisany – kilkanaście tysięcy stron, głównie w języku niemieckim, ale także polskim. Opublikował około 200 artykułów, publikacji zwartych i broszur, głównie historycznych, ale też religijnych. Jest autorem monografii Białej, Krapkowic, Prudnika, Pyskowic i Toszka, historii licznych parafii i instytucji górnośląskich oraz popularnej historii Kościoła katolickiego na Śląsku. Przygotowywał monografię Gliwic, jednak nie zdążył jej ukończyć. Razem z Arthurem Schillerem założył Muzeum Górnośląskie w Gliwicach (1905/1906), którego spadkobiercą i kontynuatorem jest Muzeum w Gliwicach. Utworzenie tej placówki dało początek muzealnictwu i badaniom dziedzictwa kulturowego w okręgu przemysłowym. Ksiądz Chrząszcz stworzył Górnośląskie Stowarzyszenie Historyczne z siedzibą w Opolu i jego organ – kwartalnik „Oberschlesische Heimat” (1904). Nakładem Muzeum w Gliwicach ukazuje się wybór pism księdza Johannesa Chrząszcza w opracowaniu i tłumaczeniu dr. Sebastiana Rosenbauma, pierwsza tego typu publikacja wprowadzająca do wciąż żywotnego i wartościowego dzieła ojca górnośląskiej historiografii.

Książka przynosi trzydzieści tekstów o ogromnej rozpiętości stylistycznej i tematycznej, próbując oddać bogactwo pisarstwa ks. Chrząszcza. Są tu szkice autobiograficzne, które cofają nas do lat sześćdziesiątych, siedemdziesiątych, początku osiemdziesiątych XIX w. Są także klasyczne, typowe dla tego historyka i pyskowickiego proboszcza, mocno nasycone faktografią szkice monograficzne z dziejów miejscowości Górnego Śląska – w tym Gliwic. Ale towarzyszą im również krótkie etnograficzne przyczynki, w których odbija się zainteresowanie autora historią codzienności, jego upodobanie do rzeczy błahych, do zamierających obrzędów, zabobonów i przesądów. Nie zabrakło też pism dewocyjnych – Chrząszcz był wszak katolickim kapłanem, duszpasterzem i pozostawił po sobie kilkadziesiąt książeczek i broszur w formie modlitewników, śpiewników, żywotów świętych.

(źródło: strona Muzeum Gliwice )

Spis treści:

Doctor ineffalilis. Ksiądz Johannes Chrząszcz i jego miejsce w spuściźnie kulturowej Górnego Śląska /7

Bibliografia prac Johannesa Chrząszcza  /42

Część I. Szkice autobiograficzne

Vita (1888)  /59

Garść wspomnień (1927)  /61

Głogówek około roku 1870

Kilka wspomnień z dzieciństwa (1925)   /81

Obrazki z podróży po Górnym Śląsku, Morawach i Czechach (1904)  /99

Część II. Powinności historyka

Górnośląskie Stowarzyszenie Historyczne (1922)  /115

O celach Stowarzyszenia dla Muzeum Górnośląskiego (1906)  /119

O gromadzeniu zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Gliwicach (1910)  /130

Wprowadzenie do pierwszego numeru "Oberschlesisches Jahrbuch fur Heimatgeschichte und Volkskunde" (1924) /138

Źródła do historii Górnego Śląska (1926)  /141

Część III. Historia kościelna

Wpływ biskupstw w założonych i zreorganizowanych przez świętego Bonifacego na słowiański Wschód (1919)  /159

Święty Wojciech, biskup i męczennik (1897)  /171

Święty Jacek  (1897)  /181

Z dziejów Kościoła na Śląsku (1908)  /191

Z dziejów parafii świętej Barbary w Królewskiej Hucie (1902)  /225

Część IV. Historie lokalne i regionalne

Historia zamku w Toszku i Państwa Toszecko-Pyskowskiego (XIII-XVI wiek) (1900-1901)  /261

Z "Historii miasta Biała [Zulz]" (1926)  /296

Z "Historii miasta Krapkowice na Górnym Śląsku" (1914) /321

Gliwice przed stu laty (1907) /336

Stulecie królewskiego katolickiego gimnazjum w Gliwicach (1816-1916) (1916) /348

Część V. Kultura, codzienność i obyczaje

Kościoły drewniane na Górnym Śląsku, a nade wszystko kościół drewniany w Pniowie (1914)  /373

Odpust i kiermasz na Górnym Śląsku (1921)  /380

Dawne zabobony na Górnym Śląsku (1927)  /387

O przesądach w kontekście górnośląskim (1915)  /390

"Przemianek" - chrzest czeladniczy (1906)  /397

Gałganiarz na Górnym Śląsku (1897)  /400

Gwoździowanie Krzyża Żelaznego (1916)  /406

Konfiskata dzwonów górnośląskich na potrzeby wojenne w 1917 roku (1918) /414

Część VI. Pisma pobożnościowe i inne

Duchowa pielgrzymka do Lourdes (1902)  /427

Skuteczne modlitwy podczas wojny (1915) /429

Książeczka o dobrej śmierci. Śmierć Sprawiedliwego (1919)  /432

Pustelnik na Górze Świętej Anny. Powieść z końca siedemnastego stulecia (1901) /441

Indeks osobowy i geograficzny /457

Konkordancja niektórych nazw instytucji /478