Medycyna i Religia. Tom 1

Redakcja: Bożena Płonka-Syroka, Mateusz Dąsała

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 356

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

W historiografii medycyny z drugiej połowy XIX i pierwszej połowy XX w., inspirowanej przez filozofię pozytywistyczną, wzajemne związki medycyny i religii były rozpatrywane w kategoriach nie dającego się przezwyciężyć konfliktu. Zgodnie z tą koncepcją, medycyna miała stopniowo uwalniać się spod wpływu czynników kulturowych i światopoglądowych, uzyskując stopniowo całkowitą od nich autonomię, opartą na nieuprzedzonej interpretacji faktów empirycznych. Już w latach 20. i 30. XX w. koncepcja ta została zanegowana przez dwie nowe szkoły w historiografii medycyny — Kulturgeschichte der Medizin oraz Socialgeschichte der Medizin — których zwolennicy uznali tego rodzaju autonomię za niemożliwą, ponieważ każda interpretacja faktów musi być oparta na jakichś założeniach, które nie mają charakteru założeń empirycznych, ale są oparte na jakiejś koncepcji filozoficznej i związanej z nią epistemologii. Interpretatorem faktów jest bowiem zawsze człowiek, który je dostrzega, „wydobywa z tła”, z jakichś powodów uznaje je za ważne, a stworzone na ich podstawie interpretacje za mogące rozwiązać istotne problemy praktyczne i poznawcze. W interpretacji tej zawsze uczestniczy świadomość badacza, konstytuowana przez elementy kulturowe. W latach 60.. XX w. koncepcja ta, zwana koncepcją badań kulturowych, uzyskała przewagę w zachodniej historiografii nauki, w latach 70. w zachodniej historiografii medycyny, w latach 80. dotarła do Polski i jest od tego czasu w sposób twórczy rozwijana przez historyków medycyny związanych z Polską Akademią Nauk i Zakładami Historii Medycyny krajowych uczelni medycznych. W ciągu ostatniego ćwierćwiecza zgodnie z jej założeniami powstało wiele monografii autorskich i opracowań zbiorowych, w tym także w moje książki wydane w Wydawnictwie DiG (Niemiecka medycyna romantyczna, 2007; Medycyna w historii i kulturze, 2016) oraz seria Antropologia wiedzy, pod moją redakcją (2005-2016 i in.). Niniejsza seria, zatytułowane Medycyna i religia, koncentruje się na analizie wzajemnych zależności między medycyną a religią, ujmując je jako zjawisko trwałe, a będące wynikiem tych zależności relacje jako istotne dla obu stron, zarówno pod względem epistemologicznym, jak i etycznym i praktycznym.

Spis treści:

Wstęp  /7

Bożena Płonka-Syroka-  Wstęp  /9

CZĘŚĆ PIERWSZA. Wybrane relacje medycyny i religii od czasów starożytnych do końca XIX wieku

Anna Tatarkiewicz - Żeby urodzić... Rady lekarzy i wsparcie bogów w przygotowaniach do ciąży w czasach rzymskich /23

Tomasz Dekert - Synkretyczno-chrześcijańska magia lecznicza — przegląd źródeł i wzorców postępowania /33

Ilona Kędzia Leczenie chorób psychicznych w dawnych Indiach: ajurwedyjska medycyna umysłu w starożytnych tekstach sanskryckich /53

Justyna Migoń-Sasuła Medyczne i religijne aspekty dbałości o bezpieczeństwo oraz dobrą kondycję wojsk bizantyjskich w świetle Taktikonu Leona VI /67

Małgorzata Grzywacz Plebania ewangelicka przychodnią lekarską: wybrane aspekty i przykłady z dziejów protestantyzmu w krajach niemieckojęzycznych (XVI–XVIII wiek) /75

Hanna Kurowska „W bólu będziesz rodziła” — odwołania do religii w XIX-wiecznych polskich pracach położniczych i poradnikach dla matek /87

CZĘŚĆ DRUGA. Praktyki leczenia i uzdrawiania w społecznościach tradycyjnych Europy XIX i XX wieku Jowita Jagla Rytuał uzdrawiania w sanktuarium w Gietrzwałdzie  /107

Krzysztof P. Woźniak - Między magią, religią a medycyną. Praktyki lecznicze w Karpatach polskich w XIX i XX wieku /129

Lilianna Wdowiak - Apotropeiczna i lecznicza moc święcenia w praktykach ludności wiejskiej na ziemiach polskich w XIX stuleciu i na początku XX wieku /151

Paweł Wysokiński - Religijne praktyki stosowane przez ludność wiejską w zapobieganiu i odczynianiu uroków u dzieci na dawnych ziemiach polskich w okresie zaborów  /175

Paweł Wysokiński - Znaczenie wywodu pośród ludności wiejskiej jako obrzędowej ceremonii zakończenia okresu połogu na ziemiach polskich (XIX–XX wiek)  /191

Katarzyna Winiarska-Ścisłowicz Taniec i trans jako metody leczenia kobiet w apulijskim rytuale tarantyzmu /201

CZĘŚĆ TRZECIA. Wiara i religia wobec problemu choroby i śmierci (od XIX do początków XXI wieku)

Tadeusz Dyk - Personalistyczny wymiar samotności ludzi w podeszłym wieku w aspekcie zdrowia /219

Aleksandra Kroll Zastosowanie logoterapii Viktora Frankla w pracy z pacjentem chorym przewlekle /229

Anna Sanecka Zdrowie, choroba, medycyna — prawosławny punkt widzenia /241

CZĘŚĆ CZWARTA. Wybrane relacje medycyny i religii w XX i początkach XXI wieku. Kontrowersje Grzegorz Wiktorowski „W imieniu moim demony wyganiać będą...” — egzorcyzm (uwolnienie) jako rodzaj „terapii behawioralnej” w pentekostalizmie „Trzeciej Fali” (Third Wave) w USA i Kanadzie /259

Ewa Miszczak-  Rytuał uzdrowień w katolickim ruchu Odnowy w Duchu Świętym /289

Katarzyna Szmigiero - Woda święcona czy Prozac? Jak Kościół katolicki w Polsce widzi choroby psychiczne  /303

Katarzyna Cichoń - Religia a transseksualizm — nauka i działalność Kościoła katolickiego wobec procesu korekty płci /319

Radosław Łazarz - Zapłodnienie in vitro w ocenie wybranych amerykańskich i polskich kościołów protestanckich /329

Marcin Kolwitz - Klauzula sumienia w ochronie zdrowia /343

Wykaz autorów /355