Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa

Redakcja: ks. Marek Starowieyski

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 632

Okładka: twarda

Format: 15,5 cm x 23,2 cm

Seria: Ojcowie Żywi Tom 24

Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa to ciekawy i oparty na szerokiej bazie źródłowej zbiór pism o męczeństwie, opracowany przez ks. prof. Marka Starowieyskiego, wybitnego patrologa, autora Apokryfów Nowego Testamentu oraz współtwórcę Nowego słownika wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa. W stosunku do zbioru Męczennicy, opublikowanego niemal trzydzieści lat temu, został znacząco uzupełniony i poprawiony. Dodano nowe rozdziały o męczeństwach w okresie starożytnym poza granicami Cesarstwa oraz teksty dotyczące rozmaitych form kultu męczenników. Dołączono również szczegółowe indeksy sporządzone przez Wojciecha Stawiszyńskiego, autora bibliografii patrystycznej, które ułatwiają poruszanie się po tym obszernym dziele.

Forma literacka uwzględnionych opisów męczeństwa jest różnorodna rodzajowo, gatunkowo i stylistycznie. Zawiera bogaty zestaw różnorakich dokumentów dotyczących męczeństwa i męczenników w pierwszych pięciu wiekach chrześcijaństwa. Teksty poprzedzone są autorskimi wstępami ks. prof. Marka Starowieyskiego, objaśniającymi dokonane zabiegi edytorskie oraz kontekst powstania utworów.

Spis treści:

Skróty /9

Przedmowa /11

WSTĘP (ks. M. Starowieyski)  /19

1. Droga do męczeństwa  /19

2. Literatura o męczeństwie  /32

3. Przesłanie  /42

4. Bibliografia  /47

WPROWADZENIE. Wierny i prawdziwy męczennik. Źródło i wzór męczeństwa: męka i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa  /55

Rozdział I. BIBLIJNE POSTACI - WZORY MĘCZEŃSTWA  /63

I. Wzory męczeństwa wzięte ze Starego Testamentu  /64

1. Męczennicy Machabejscy  /66

a. Męczeństwo Eleazara  /68

b. Męczeństwo siedmiu braci i ich matki  /70

2. Przykłady wierności Bogu z Księgi Daniela  /73

a. Daniel w jaskini lwów  /75

b. Trzej młodzieńcy w piecu ognistym /77

II. Wzory męczeństwa wzięte z Nowego Testamentu  /86

1. Męczeństwo św. Jana Chrzciciela  /87

2. Męczeństwo św. Szczepana  /88

3. Męczeństwo św. Jakuba Starszego /93

4. Męczeństwo św. Piotra i Pawła i pierwszych męczenników rzymskich  /94 

5. Męczeństwo św. Jakuba Mniejszego, Syna Alfeusza  /100

6. Apokryficzne świadectwa o męczeństwie Apostołów i innych postaci Nowego Testamentu  /105

ROZDZIAŁ II. PIERWSZE PRZEŚLADOWANIA W CESARSTWIE RZYMSKIM DO 249 R. /107

1. Męczeństwo św. Ptolemeusza i Lucjusza (ks. L. Misiarczyk)   /109

2. Męczeństwo św. Justyna i towarzyszy (bp A. Lisiecki)  /112

3. Męczeństwo św. Polikarpa (A. Świderkówna)  /117

4. Męczeństwo św. Karpusa, Papilusa i Agatoniki (J. Kozłowski) /128

5. Męczennicy z Lugdunum [Lyonu] (bp A. Lisiecki)  /133

6. Akta męczenników scylitańskich (o. A. Bober SJ)  /148 

7. Męczeństwo świętego i przesławnego apostoła Apoloniusza [Apollosa], zwanego Sakkeasem (J. Kozłowski)  /150

8. Męczeństwo św. Perpetuy i Felicyty (A. Malinowski)  /159

9. Męczeństwo Orygenesa (A. Caba)  /175

10. Męczeństwo uczniów Orygenesa oraz Potamieny i Bazylidesa (A. Caba)  /178

a. Wersja z Historii kościelnej Euzebiusza (S. Kalinkowski)  /179

b. Wersja z Opowiadań dla Lausosa Palladiusza (S. Kalinkowski)  /181

ROZDZIAŁ III. PIERWSZE PRZEŚLADOWANIA ZORGANIZOWANE W POŁOWIE III W. ZA CESARZY DECJUSZA I WALERIANA ORAZ PÓŹNIEJSZE   /183

A. Za cesarza Decjusza  /185

1. Prześladowania w Aleksandrii w latach 248–260 i losy biskupa Dionizego  /185

a. Pogrom chrześcijan w Aleksandrii (A. Caba)  /186

b. Prześladowanie św. Dionizego (A. Caba)   /191

2. Męczeństwo św. Konona (tł. zbiorowe)  /197

3. Męczeństwo św. Pioniosa i jego towarzyszy (J. Kozłowski)  /200

4. Męczeństwo św. Achacego [Akacjusza] (A. Malinowski)  /219

B. Prześladowanie za cesarza Waleriana  /225

5. Akta prokonsularne św. Cypriana (ks. M. Michalski)  /226

6. Akta świętych męczenników biskupa Fruktuoza i diakonów Auguriusza i Eulogiusza (A. Malinowski)  /231

7. Męczeństwo św. Marynusa (bp. A. Lisiecki)  /236

8. Męczeństwo św. Mariana i Jakuba (J. Kozłowski)  /237

9. Męczeństwo św. Montanusa i Lucjusza (J. Kozłowski)  /249

10. Męczennicy Massa Candida, z Utyki (M. Brożek)  /263

C. Inni męczennicy w III w. /264

11. Męczeństwo św. Porfiriusza mima (ks. N. Widok)  /265

12. Św. Damazy, papież, Męczeństwo św. Tarsycjusza (o. M. Bednarz SJ)  /271

ROZDZIAŁ IV. WIELKIE PRZEŚLADOWANIE ZA DIOKLECJANA I JEGO NASTĘPCÓW  /273

1. Dzieła Euzebiusza z Cezarei  /275

a. O Męczennikach palestyńskich (T. Wnętrzak)  /278

Dodatek: Fragmenty greckiej dłuższej recenzji o męczennikach Euzebiusza z Cezarei   /306

a. O Męczennikach palestyńskich (T. Wnętrzak)  /306

b. Fragmenty Historii kościelnej (A. Caba)   /315

2. Męczeństwo św. Maksymiliana (o. A. Bober SJ)  /319

3. Męczeństwo św. Marcellusa  /323

4. Męczeństwo św. Agape, Ireny (Ejrene) i Chione z Tesalonik (J. Kozłowski)  /326

5. Męczeństwo św. Dasjusza (J. Kozłowski)  /334

6. Męczeństwo św. Euplusa (J. Kozłowski)  /338

7. Męczeństwo św. Ireneusza, biskupa z Sirmium (J. Kozłowski)  /340

8. Męczeństwo św. Feliksa, biskupa Tibiuki (o. A. Bober SJ)  /345

9. Męczeństwo św. Fileasza, biskupa Thmuis  /347

a. List Fileasza do mieszkańców Thmuis (A. Caba)  /349

b. Akta św. Fileasza i Filoroma (o. A. Bober SJ)  /351

10. Męczeństwo Juliusza Weterana (J. Kozłowski)  /356

11. Męczeństwo św. Kryspiny (J. Kozłowski)  /360

12. Męczeństwo św. Floriana (ks. A. Pławecki)  /364

Dodatek: Przeniesienie relikwii św. Floriana do Polski (A. Słomczyńska)   /369

13. Męczeństwo św. Agnieszki  /371

a. Epigram św. Damazego (o. M. Bednarz SJ)  /372

b. Opis męczeństwa u św. Ambrożego (ks. W. Szołdrski)  /372

14. Męczeństwo św. Eulalii z Meridy (M. Brożek)  /374

15. Testament czterdziestu świętych i godnych czci Męczenników Chrystusa, którzy zginęli w Sebaście (J. Kozłowski)  /383

Dodatek: Męczennicy donatystów: Męczeństwo Izaaka i Maksymiana (ks. S. Adamiak)  /387

ROZDZIAŁ V. MĘCZENNICY POZA GRANICAMI CESARSTWA (IV WIEK)  /401

1. AFRYKA  /402

a. Afryka pod panowaniem Wandalów (M. Szada)  /402

b. Wiktor z Wity, Historia prześladowania wandalskiego w Afryce (M. Szada)   /406

2. POGANIE. Męczeństwo św. Saby (J. Danielewicz)  /480

3. PERSJA  /486

a. Męczeństwo Symeona Bar Sabbae (ks. J. Woźniak CM)  /488

b. Hermiasz Sozomen, Początki prześladowania za Sapora (S. Kazikowski)  /503

4. ARMENIA. Agathangelos, Męczeństwo św. Rypsymy i jej trzydziestu sześciu towarzyszek (T. Tiszczenko-Świętorzecka)  /512

5. GRUZJA. Jakub Curtaweli, Męczeństwo św. Szuszanik (E. Biedka)  /530

ROZDZIAŁ VI. PRZY GROBACH MĘCZENNIKÓW  /547

A. DO GROBÓW MĘCZENNIKÓW  /549

1. Prudencjusz, Bazyliki św. Piotra i Pawła w Rzymie (M. Brożek)   /549

2. Prudencjusz, Krypta św. Hipolita (M. Brożek)   /552

B. PRZEDSTAWIENIA MĘCZENNIKÓW  /557

3. Asteriusz z Amazji, Męczeństwo św. Eufemii (ks. J. Naumowicz)  /557

4. Prudencjusz, Męczeństwo św. Kasjana (ks. A. Kantecki)   /560

5. Prudencjusz, Męczeństwo św. Hipolita (M. Brożek)  /563 

6. Paulin z Noli, Chrystus i męczennicy w bazylice w Fundi (R. Toczko)  /567

C. ODKRYCIA GROBÓW   /568

7. Św. Ambroży, Odkrycie relikwii świętych męczenników Gerwazego i Protazego (o. P. Nowak OFM)  /568

8. Lucjan z Kaphar Gamala, Odnalezienie relikwii św. Szczepana (D. Kosior)  /570

D. KULT MĘCZENNIKÓW  /576

9. Św. Ambroży, Kult męczenników w Afryce i w Mediolanie (Z. Kubiak)  /576

Indeksy  /579

Indeks osobowy  /581

Indeks nazw geograficznych i etnicznych   /603

Indeks biblijny  /611

Indeks dzieł starożytnych cytowanych lub wzmiankowanych  /621

Indeks postaci i miejsc mitologicznych /629