Marinetti i futuryzm w Polsce 1909-1939. Obecność-kontakty-wydarzenia

Autor: Przemysław Strożek

Rok wydania: 2012

Liczba stron: 383

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

20 lutego 2009 r. upłynęło sto lat od opublikowania w poczytnym paryskim dzienniku "Le Figaro" słynnej burzycielskiej odezwy Filippa Tommasa Marinettiego ogłaszającej narodziny futuryzmu. Była ona wyrazem dążenia do politycznej i artystycznej odnowy, zmiany paradygmatu w myśleniu o sztuce zeszłych stuleci, zwalczania bezkrytycznego zachwytu nad arcydziełami europejskiej kultury. Nie bez powodu futuryzm narodził się we Włoszech, gdzie świadomość związków z dawną kulturą i niemożności wydostania się spod jej ciężaru zrodziła futurystyczny gest, który prowadził do metaforycznego wyjścia artystów na ulicę, a sztuki z muzeów na wojenny front, ochrzczony mianem "jedynej higieny świata", by na zgliszczach starego zbudować odartą z jakiejkolwiek tradycji nowoczesność.

Futuryzm pozostał pod wieloma względami pojęciem samym w sobie wielofunkcyjnym. Był jednym ze zjawisk, obok ekspresjonizmu, dadaizmu i konstruktywizmu, które na początku XX w. określiły podstawy modernizmu i awangardy, pozostając naj dłużej aktywnym fenomenem jej przedwojennej odsłony, którego faktyczny koniec wyznaczyła śmierć Marinettiego nad Lago di Como w 1944 r. To właśnie osobowość autora Manifestu Futuryzmu zapewniała ciągłość futurystycznych eksperymentów na przestrzeni trzydziestu pięciu lat. Był niekwestionowanym przywódcą tej pierwszej włoskiej awangardy, a sam futuryzm można niewątpliwie nazywać terminem "ruch Marinettiego", zwracając tym samym uwagę na wspólnotę literacko-artystyczno-politycznych działań odbywających się pod jego przywództwem

(fragment Wprowadzenia)

Spis treści:

Wprowadzenie  /9

I.  Futuryzm włoski w świadomości polskich środowisk publicystycznych i artystycznych przed 1917 r.  /19 

1. Polskie przekłady Manifestu Futuryzmu Filippa Tommasa Marinettiego oraz pierwsze komentarze na temat narodzin nowego prądu literacko-politycznego (1909-1912)   /19 

2. Przekłady manifestów futurystycznego malarstwa i pierwsze reakcje na futuryzm w sztuce w kontekście wystaw 1912 r. (Paryż, Londyn, Berlin)    /34 

3. "Futuryści" w Polsce. Na marginesie Wystawy Futurystów, Kubistów i Ekspresjonistów we Lwowie (29 VI - 17 VIII 1913)   /45 

4. Futuryzm i krąg florenckiejLacerby" w świadomości polskich publicystów i środowisk literackich w latach 1913-1914   /51 

5. Syntetyczne ujęcia futuryzmu jako ważnego zjawiska kulturalno-artystycznego w Europie. Artykuły Anny Limprechtówny i Aleksandra Kołtońskiego z 1914 r.   /58 

6. O muzyce futurystycznej w polskiej prasie (1914)    /66 

7. Pierwsze pytania o szanse rozwoju futuryzmu w Polsce (1909-1914)   /69 

8. Julian Tuwim jako popularyzator włoskiego futuryzmu (1915-1916)   /75 

Podsumowanie  /78

II. Obecność futuryzmu włoskiego w programach polskiej awangardy i w odbiorze tradycyjnych środowisk literacko-artystycznych lat 1918-1924  /83 

1. "Futuryści" w Warszawie (1918-1920)   /83 

2. Wokół nazwy "futuryzm". Stanowisko kręgu poznańskiego "Zdroju" i krakowskich formistów wobec futuryzmu włoskiego (1918-1920)   /87 

3. "Zdrój" popularyzatorem włoskiego teatru futurystycznego (1919-1920)   /94 

4. "Marinetti jest nam obcy"? Krakowscy futuryści wobec estetyki futuryzmu włoskiego (1919-1921)   /101 

5. "Prymitywiści nowej przeobrażonej rzeczywistości" w Warszawie (1920-1924)   /110 

6. Analiza i krytyka futuryzmu. Program literacki "Zwrotnicy" na tle polemiki Tadeusza Peipera z włoskim futuryzmem (1923-1924)   /116 

7. Przekłady włoskiej literatury futurystycznej poza kręgiem działalności polskiej awangardy literackiej (1918-1922)   /125 

Podsumowanie  /131

III. O międzynarodowość futuryzmu: Le Futurisme Mondial. W orbicie kontaktów włoskich futurystów z polskimi środowiskami literacko-artystycznymi (1923-1926)   /137 

1. Futurystyczne i polskie czasopisma awangardowe w orbicie międzynarodowego konstruktywizmu (1923-1926)   /137

2. Fortunato Depero i jego związki z Polską (1923-1926)   /145

3. Futurystyczne stypendium Jalu Kurka (1924-1925)   /150

4. Przekłady włoskich futurystów poza kręgiem polskiej awangardy (1925)   /159

Podsumowanie   /162

IV. O włoski teatr futurystyczny w Polsce (1924-1933)   /167

1. Jalu Kurek jako popularyzator włoskiego teatru futurystycznego   /167

2. Teatr futurystyczny w Polsce. Próby inscenizacji Tamburo di Juoco w Teatrze Polskim w latach 1924-1925   /174

3. Wokół próby wystawienia Eanqoscia delle macchine Ruggera Vasariego w Teatrze Polskim w Warszawie w sezonie 1926/1927   /180

4. Jeńcy F. T. Marinettiego w Teatrze Wielkim we Lwowie (11 III 1933)   /191

Podsumowanie   /199

V. Futuryzm włoski w orbicie późnej awangardy (1927-1939)  /203

1. Czy Marinetti wpłynął na poezję polską? O włoskim futuryzmie w kontekście krakowskiej awangardy literackiej (1928-1933)   /203

2. Odnowienie kontaktów literackich z włoskimi futurystami. Brzękowski, Kurek (1929-1933) /211

3. Włoscy futuryści i grupa "a.r." (1929-1933)   /219

4. Przekłady włoskiej poezji futurystycznej w latach trzydziestych   /225

Podsumowanie  /227

VI. Futuryzm i faszyzm z perspektywy środowisk literackich, artystycznych i politycznych (1922-1939) /231

1. Futuryzm i faszyzm. O historycznych relacjach na łamach polskiej prasy (1915-1930)  /231

2. Futuryzm i faszyzm w odbiorze polskich środowisk awangardowych w latach 1922-1932  /237

3. Oficjalna sztuka faszystowskich Włoch w odbiorze polskich krytyków sztuki (1922-1935)    /243

4. Wilk w owczarni. Przyjęcie F. T. Marinettiego przez polskie środowiska intelektualne Warszawy, Krakowa i Lwowa (8 III – 14 III 1933)   /250

5. O architekturze futurystycznej w latach 1934-1939  /260

6. Reakcje polskich środowisk literackich i artystycznych na działalność propagandową Marinettiego w przededniu II wojny światowej (1934-193)   /267

Podsumowanie  /277

Zakończenie   /283

Bibliografia  /293

Aneks  /335

Indeks  /371