Ludzie starzy i starość na ziemiach polskich od XVIII do XXI wieku (na tle porównawczym) Tom I

Redakcja: Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 460

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Uwaga! Okładka posiada nieznaczne zarysowania

Badania nad starością i ludźmi w starszym wieku od pewnego czasu przeżywają wyraźny rozkwit, szczególnie w obszarze nauk społecznych. Wynika to z dość oczywistych względów: wydłużenia się życia ludzkiego i stałego, przynajmniej w państwach zamożniejszych, spadku urodzin, co ma zapowiadać szybki, zawrotny statystycznie wzrost udziału ludzi starych w społeczeństwach europejskich. Dość dynamicznie rozwija się też w tym kontekście historiografia starości — z niedostatecznym jednak uwzględnieniem polskiej perspektywy. Nadrobienia tych zaległości podjął się zespół badawczy złożony z pracowników Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego i badaczy z kilkunastu innych ośrodków krajowych i zagranicznych. Efektem kilkuletnich prac są dwa zbiory studiów, opisujące zarówno praktykę społeczną, jak i toczące się dyskursy.

Niniejszy tom otwiera refleksja metodologiczna i historiograficzna, będąca próbą podsumowania i porównania podejść badawczych dominujących w różnych dyscyplinach naukowych, okresach historycznych i historiografiach narodowych. W dalszej części książki miejscem ludzi starych w strukturze społecznej, a w szczególności w rodzinie zajmują się demografowie historyczni. Opisują oni proces stałego wzrostu udziału ludzi w podeszłym wieku w całej populacji, szukają odpowiedzi na pytanie o różnice przeciętnej długości życia w zależności od płci i przynależności społecznej oraz przedstawiają sytuację seniorów w społecznościach charakteryzujących się przewagą rodzin nuklearnych bądź rozszerzonych. W najobszerniejszym dziale trzecim autorzy odtwarzają, analizują i interpretują relacje społeczne i realia codzienności, które były udziałem ludzi stojących u schyłku życia w różnych okresach, regionach i społecznościach. Omawiają ewolucję form opieki, rozwój systemów emerytalnych, prawno-ekonomiczne determinanty aktywności zawodowej osób w starszym wieku. Ważnym uzupełnieniem tych rozważań jest tom II poświęcony społeczno-kulturowym aspektom starości.

(opis Wydawcy)

Spis treści:

Małgorzata Karpińska, Andrzej Szwarc — Wprowadzenie. Kilka uwag o społeczno–kulturowych kontekstach starości w badaniach historycznych   /9

Małgorzata Karpińska, Andrzej Szwarc — Introduction. A few remarks on the socio–cultural aspects of old age in historical research  /19

HISTORIA I STAROŚĆ. REFLEKSJA TEORETYCZNA I HISTORIOGRAFICZNA

Andrzej Szwarc — Od Georges’a Minois do naszych dni. Refl eksje wokół dyskursu historyków o starości w ostatnim ćwierćwieczu  /31

Tomasz Wiślicz — Starość i inne okresy życia w konceptualizacjach historyków epoki przednowoczesnej  /43

Marta Karkowska — Starość w perspektywie socjologów. Spojrzenie z końca XX i początku XXI wieku   /51

Sylwia Kuźma–Markowska — Amerykańskie i brytyjskie badania jakościowe nad starością dla XIX i XX wieku  /63

Włodzimierz Mędrzecki — Uwagi o starości na wsi polskiej w XIX wieku  /75

Bożena Urbanek — Medycyna a starość i choroby ludzi w podeszłym wieku na przełomie XIX i pierwszego półwiecza XX wieku (zarys problematyki i potrzeby badawcze)   /83

LUDZIE STARZY Z PERSPEKTYWY DEMOGRAFII HISTORYCZNEJ

Mikołaj Szołtysek — Mikrodemografi a rodziny staropolskiej: kategorie współmieszkania a rodzinne sytuacje opiekuńcze ludzi starych  /99

Radosław Poniat — Starość ludzi luźnych. Aspekty demograficzne i ekonomiczne  /133

Krzysztof A. Makowski — Jak długo żyli mieszkańcy Poznania w pierwszej połowie XIX wieku, czyli kto był wtedy człowiekiem starym? (Na przykładzie katolickiej parafii św. Marii Magdaleny)   /149

Michał Szukała — Starość i samotność w Piasecznie w połowie XIX wieku  /161

Dariusz K. Chojecki — Starzenie się ludności i ludzie starzy w wielkomiejskim Szczecinie w dobie transformacji demograficznej w latach 1890–1939. Przekrojowe spojrzenie  /177

FORMY I INSTYTUCJE OPIEKI NAD LUDŹMI STARYMI. SAMOORGANIZACJA I SAMOPOMOC 

Witold Molik — Rezydenci w rodzinach ziemiańskich na ziemiach polskich w XIX wieku  /223

Agnieszka Szudarek — Starzenie się i starość przedstawicielek elit społecznych w pruskich zakładach dla niezamężnych kobiet w XIX wieku  /243

Andrzej Szwarc — Inteligent na emeryturze. Królestwo Polskie po powstaniu styczniowym  /255

Monika Piotrowska–Marchewa — „Myśląc o ciężkiej i smutnej starości niezdolnych już do pracy nauczycielek...”. Kwestia „weteranek oświaty” w działalności Stowarzyszenia Nauczycielek w Krakowie w latach 1873–1913  /269

Wiesław Caban, Jacek Legieć — Opieka nad weteranami armii rosyjskiej w XIX wieku — na przykładzie żołnierzy z Królestwa Polskiego  /279

Jerzy Szczepański — Starość weteranów na emigracji we Francji w XIX wieku   /291

Lidia Michalska–Bracha — Problem starości w środowisku weteranów powstań narodowych a instytucjonalne formy opieki od końca XIX wieku do 1939 roku /303

Małgorzata Przeniosło, Marek Przeniosło — Pomoc osobom starym w działalności organizacji samopomocy społecznej na ziemiach polskich w latach 1914–1921 /315

Renata Nowaczewska — Starość w Stanach Zjednoczonych: droga do powszechnego zabezpieczenia obywateli amerykańskich „na wypadek starości” — od wojny secesyjnej do 1940 roku  /331

Shaul Stampfer — Nowoczesna opieka społeczna i samotni seniorzy: dzieje żydowskich domów starców  /349

Grażyna Szelągowska — Ludzie starzy w nordyckim państwie opiekuńczym: od filantropii do powszechnego systemu emerytalnego na przykładzie Danii  /365

Jakub Zapała — Problemy starości i emerytur we włoskim państwie faszystowskim  /377

Paweł Grata — System emerytalny Drugiej Rzeczypospolitej  /395

Dariusz Jarosz — Emeryci w społeczeństwie polskim w latach 1945–1968  /415

Zofia Chyra–Rolicz — Potrzeby ludzi starych w spółdzielczości w XIX–XXI wieku  /425

Indeks osób   /441

Indeks czasopism, organizacji i instytucji  /454