Ludowe zdobnictwo podlaskich domów

Autor: Jarosław Szewczyk

Rok wydania: 2008

Liczba stron: 311

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24 cm

Uwagi: Okładka z rysami, delikatnie przybrudzone brzegi stron, lekko odgięte rogi

„Ludowe zdobnictwo podlaskich domów” - to monografia naukowa poświęcona fenomenowi snycerskiego zdobnictwa chat wiejskich na Podlasiu, charakterystycznej cechy architektury regionalnej tej części kraju. Szeroko i interesująco przedstawiona została przedstawiona geneza i rozwój form zdobniczych: drzwi, okien, szczytów, ganków i werand, ścian, okapów. Niezwykle cenny jest załączony do pracy bogaty i różnorodny materiał ilustracyjny. Ciekawie napisana książka bez wątpienia pozwoli na głębsze zrozumienie lokalnej spuścizny kulturowej.

Spis treści:

Wstęp /7

Część I. Warsztat naukowy /9

Rozdział I. Ikonografia /11

1.1. Zbiory własne /11

1.2. Zasoby Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej /12

1.3. Opracowania konserwatorskie /12

1.4. Prawa autorskie /12

Rozdział 2. Literatura /15

2.1. Najdawniejsze prace etnograficzne /15

2.2. Pierwsze prace krajoznawcze w XX wieku /17

2.3. Publikacje z wczesnych lat powojennych /18

2.4. Podlasie w monografiach nt. polskiego budownictwa ludowego /18

2.5. Opracowania etnograficzno-architektoniczne /18

2.6. Publikacje architektów /20

2.7. Publicystyka grup etnicznych /21

2.8. Publicystyka regionalna /22

2.9. Uzasadnienie wyboru informacji /23

Rozdział 3. Stan wiedzy i zakres badań /25

3.1. Ocena dotychczasowych badan /25

3.2. Stan wiedzy /26

3.3. Zakres pracy /27

3.4. Specyfika obszaru /30

3.5. Uwagi o przedmiocie badań i konstrukcji książki /31

Część 2. Geneza ludowego zdobnictwa na Podlasiu /33

Rozdział 4. Zdobnictwo do 1918 roku /35

4.1. Zdobnictwo na tle przemian XIX-wiecznych /35

4.2. Ekonomiczne determinanty rozwoju zdobnictwa /40

4.3. Czynniki kulturowo-magiczne /46

4.4. Przyczyny utylitarne /48

4.5. Zdobnictwo a folklor /51

4.6. Wzorce pionierskie oraz moda /52

4.7. Inne przyczyny /55

Rozdział 5. Zdobnictwo w latach 1918-1945 /59

5.1. Bieżeństwo /59

5.2. Ograniczenia techniczne /61

5.3. Inspiracje zdobnictwem tkanin /63

5.4. Archetyp ikony /69

5.5. Zdobnictwo a organizacje pracy /74

5.6. Inspiracje wernakularne /76

5.7. Inne przyczyny /83

Rozdział 6. Zdobnictwo po roku 1945 /87

6.1. Zniszczenia wojenne /87

6.2. Uwarunkowania techniczno-ekonomiczne /88

6.3. Upowszechnienie metalu w budownictwie /88

6.4. Prasa /91

6.5. Indywidualna kreacja /92

Rozdział 7. Rola architektury stylowej /95

7.1. Style architektury neorosyjskiej, styl "daczny" /96

7.2. Styl szwajcarski oraz tzw. "świdemajer" /100

7.3. Wzorce architektury sakralnej /101

Część 3. Elementy zdobnicze /103

Rozdział 8. Naroża /105

8.1. Znaczenie magiczne i obrzędowe /105

8.2. Formy pierwotne /107

8.3. Stare zdobienia deskowe /108

8.4. Ewolucja archaicznych zdobień narożnych /112

8.5. Obijanie tartymi deskami /114

8.6. Zdobnictwo pilastrowe /119

8.7. Zdobnictwo "laubzegowe" /121

8.8. Zdobienia malarskie /126

8.9. Nowe formy /126

8.10. Ewolucja i klasyfikacja form /127

Rozdział 9. Okna parteru /129

9.1. Okna najdawniejsze /129

9.2. Najstarsze zachowane typy okien /130

9.3. Okna szklone niechylne /135

9.4. Okna otwierane /136

9.5. Okna polskie /139

9.6. Pierwsze okna zdobione laubzegowo /142

9.7. Laubzegowe zdobienia elewacji /147

9.8. Modularne okna trójdzielne /147

9.9. Okna z PCV /150

9.10. Naliczniki /151

9.11. Listwy nadokienne /153

9.12. Okiennice /155

9.13. Opaski /157

9.14. Podokienniki /157

9.15. Inne elementy zdobnicze okien /160

9.16. Wnioski /160

Rozdział 10. Okna poddaszy /163

10.1. Geneza /163

10.2. Pierwotne okna szczytowe /163

10.3. Okna proste /164

10.4. Opaski /165

10.5. Archetyp ikony /168

10.6. Deski nadokienne /175

10.7. Daszki i gzymsy nadokienne /177

10.8. Listwy jętkowe /179

10.9. Ozdoby podokienne /179

10.10. Listwy boczne /184

10.11. Okna - kapliczki /185

10.12. Podsumowanie /186

Rozdział 11. Drzwi /187

11.1. Drzwi w najstarszych chatach bielsko-hajnowskich /187

11.2. Drzwi w chatach na obszarze osadnictwa drobnoszlacheckiego /190

11.3. Drzwi z okresu międzywojennego /194

11.4. Drzwi filongowe /197

11.5. Drzwi typu miejskiego /199

11.6. Drzwi przeszklone /199

11.7. Zdobienia kowalskie /199

11.8. Kilka uwag nt. zdobienia drzwi /202

11.9. Wnioski /204

Rozdział 12. Werandy i ganki /205

12.1. Geneza /206

12.2. Ganki /208

12.3. Werandy /214

12.4. Daszki /228

12.5. Stan obecny /230

Rozdział 13. Deskowanie /231

13.1. Geneza /231

13.2. Ornamentyka elewacji /237

13.3. Wzory deskowania szczytów /239

13.4. Kolorystyka /249

13.5. Inne oblicowania /250

Rozdział 14. Zdobnictwo szczytów /253

14.1. Geneza /253

14.2. Najstarsze szczyty /257

14.3. Stare szczyty w domach o dachach dwuspadowych /259

14.4. Wilczki /260

14.5. Zdobienia geometryczne /263

14.6. Nowsze szczyty w dachach dwuspadowych /264

14.7. Szczyty z "ornamentem laubzegowym" /268

14.8. Deski frontowe /271

14.9. Motywy solarne /271

14.10. Akcentowanie konstrukcji /271

14.11. Sterczyny /276

14.12. Faktura jako czynnik kompozycyjny /278

14.13. Kilka uwag /278

Rozdział 15. Okapy /279

15.1. Zdobienia tragarzy /284

15.2. Rysie /286

15.3. Zdobienie okapu z zakrytymi belkami /288

15.4. Okap zdobiony "frędzlami" /290

Rozdział 16. Ornamentyka liniowa (listwienia) /295

16.1. Listwy okapowe /296

16.2. Listwy wiatrowe /297

16.3. Listwy frontonowe /299

Część 4. Podsumowanie /303

Rozdział 17. Podsumowanie /305

17.1. Interpretacja i ocena zdobnictwa /306

17.2. Wnioski .308

17.3. Dalsze badania /309

Streszczenie /310

Summary /310

Bibliografia /311