Łódź historia miasta poprzez wieki Tom 4. Od 1945 roku

Redakcja: Krzysztof Lesiakowski

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 792

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Historia miast przeżywa obecnie rozkwit, o czym świadczą liczne tomy przedstawiające dzieje światowych aglomeracji i mniejszych ośrodków miejskich. Rozmaite aspekty życia miejskiego przybliżane są w naukowych monografiach, esejach, a także w historiach literackich, kryminalnych czy kulinarnych. Poszukiwanie lokalnych tożsamości stanowi przeciwwagę dla procesów kulturowej unifikacji i globalizacji – jest odkrywaniem swoistego miejskiego genius loci. Odnosi się to także do Łodzi, mającej od sześciu wieków prawa miejskie, a od dwóch – status jednego z najważniejszych ośrodków miejskich w Polsce. Pomimo istnienia ogromnej liczby publikacji o mieście nad Łódką, odczuwalny jest brak nowego syntetycznego opracowania jego pełnej historii. Oddawana w ręce Czytelników wielotomowa publikacja, będąca efektem prac licznego zespołu autorskiego, ma na celu zaradzić temu niedostatkowi.

Czwarty tom publikacji poświęcony jest dziejom Łodzi po II wojnie światowej, a więc czasom, gdy miasto funkcjonowało w realiach PRL, a następnie w rzeczywistości ukształtowanej w konsekwencji zmian zapoczątkowanych w 1989 r. Na jego kartach przemiany polityczne splatają się z przeobrażeniami w przestrzeni miasta, sytuacją gospodarczą, a ściślej kondycją łódzkiego przemysłu, rozwojem szeroko rozumianego życia kulturalnego i akademickiego oraz warunkami codziennej egzystencji mieszkańców. Autorzy poszczególnych rozdziałów ukazują wydarzenia o charakterze węzłowym, w tym te wyróżniające miasto na tle kraju, a także na nowo interpretują znane już fakty. Szczególną rolę pełnią kapsuły, które interesującymi szczegółami, m.in. o charakterze biograficznym, dopełniają tekst główny. Nie zabrakło również ciekawych rycin. To książka o Łodzi, która po okresie ekstensywnego gospodarowania w latach 1945–1989 ponownie sięga do swoich korzeni, gdy była „ziemią obiecaną” i w tym kontekście usiłuje zdefiniować kierunki własnego rozwoju w XXI w.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp (Krzysztof Lesiakowski)  /9

Część I. Życie polityczne  /17

Kształtowanie się komunistycznego ładu w Łodzi 1945–1948 (Krzysztof Lesiakowski)  /19

Łódź w okresie stalinowskim (1948–1956) (Janusz Wróbel, Joanna Żelazko)  /45

• Nowy kurs w życiu politycznym  /45
• Sytuacja gospodarcza w mieście  /53
• Terror – struktury i działalność aparatu przemocy  /55
• Odwilż i Październik 1956 r.  /71

Pod znakiem Gomułki i Gierka. Sytuacja polityczna w Łodzi 1957–1980 (Krzysztof Lesiakowski)  /77

Od euforii do zwątpienia. Łódź w okresie „Solidarności” i stanu wojennego (Leszek Próchniak)  /105

Ostatnie lata PRL (1983–1989) (Sebastian Pilarski)  /135

• Oficjalne życie polityczne  /135
• Niezależne życie polityczne i formy oporu społecznego  /138
• Inne środowiska niezależne  /144
• Początek roku przełomu  /146
• Niezależny ruch młodzieżowy  /149
• Kampania wyborcza do Sejmu „kontraktowego” i Senatu  /151
• Ostatnie miesiące Polski „ludowej”  /157

W wolnej Polsce. Preferencje wyborcze łodzian 1990–2024 (Ewa Kacprzyk)  /163

• Wybory samorządowe  /163
• Wybory parlamentarne i prezydenckie  /190

Część II. Przestrzeń miasta  /197

Miejsce i rola planowania przestrzennego w procesie urbanizacji (Rafał Pakuła)  /199

Miasto i nie-miasto, czyli przemiany łódzkiej urbanistyki (Błażej Ciarkowski)  /215

• Plany Wielkiej Łodzi  /215
• Urbanistyka czasów socrealizmu  /217
• Powrót do modernizmu  /219
• Epoka wielkich planów  /220
• Powrót do przeszłości  /224
• Urbanistyka po transformacji  /226

Szklane domy, wielka płyta i gipsowe kariatydy. Architektura powojennej Łodzi (Błażej Ciarkowski)  /231

• Łódzcy architekci i architektki  /231
• Modernizm i monumentalizm  /232
• Socjalistycznie w treści  /233
• Szklane pudełka  /235
• Epoka wielkiej płyty  /238
• Czas kryzysu, czas przemian  /240
• Blaski transformacji  /242
• XXI w. w Łodzi  /243

Rzeźba łódzka (Aneta Pawłowska, Wioletta Kazimierska-Jerzyk)  /245

Pomniki łódzkie  /245

Rzeźby plenerowe i instalacje w przestrzeni publicznej  /255

Rewitalizacja – w poszukiwaniu tożsamości (Julia Sowińska-Heim)  /269

Postindustrialne dziedzictwo Łodzi – dynamika miejskiego krajobrazu (Aleksandra Krupa-Ławrynowicz)  /285

Rzeki i parki w mieście (Grażyna Ewa Karpińska)  /299

• Rzeki  /299
• Parki  /305

Część III. Przemysł – stagnacja, modernizacja, upadek 311

W dobie centralnego planowania (Witold Jarno)  /313

W warunkach gospodarki rynkowej (Witold Jarno)  /339

Część IV. Nauka, kultura i sztuka  /355

Łódź akademicka (Jolanta Kolbuszewska)  /357

• Uniwersytet – „niechciane dziecko robotniczej Łodzi”?  /359
• Upragniona politechnika  /366
• Inne nowo tworzone uczelnie  /370
• Uczelnie artystyczne  /371
• Uczelnia pedagogiczna  /376
• Akademia Medyczna /377

Teatry, kina, muzea i prasa (Joanna Królikowska, Grzegorz Mnich)  /383

• Placówki kultury  /383
• Środki masowego przekazu  /394

Łódź filmowa (Piotr Sitarski)  /417

Realiści szerszej rzeczywistości. Przestrzenie łódzkich „dysydentów sztuki” (Ada Florentyna Pawlak)  /447

• Eksperymenty transmedialne Warsztatu Formy Filmowej  /448
• Filmowcy bez kamer, malarze bez płócien – Kultura Zrzuty  /451
• Podziemie na „Strychu”, czyli outsiderzy w centrum miasta  /454
• „Tango” – materialny odcisk łódzkiej awangardy  /461
• Komizm i współistnienie konkurencyjnych aksjologii  /464
• „Kominy drżące, maszyny dymiące”, czyli zmierzchanie świata  /468

Środowisko artystyczne – przeszłość i teraźniejszość (Aneta Pawłowska, Paulina Sztabińska-Kałowska)  /473

Pieczęcie i herb Łodzi. Część 4: Lata 1945–2023 (Marek Adamczewski)  /495

Część V. Mieszkańcy i ich problemy  /509

Rozwój ludnościowy Łodzi w okresie powojennym (Piotr Szualski)  /511

• Liczba ludności  /512
• Demograficzne determinanty zmian liczby ludności Łodzi  /516
• Struktura płci i wieku  /521
• Specyfika zachowań demograficznych mieszkańców  /524
• Przyszłość Łodzi  /526
• Podsumowanie  /527

Oblicze narodowościowe i wyznaniowe (Leszek Olejnik, Ewelina Ślązak)  /531

• Skutki okupacji dla zmian struktury narodowościowej miasta  /531
• W okowach stalinizmu (1949–1955)  /540
• Następstwa „odwilży politycznej” 1956 r.  /543
• W Polsce demokratycznej (po 1989 r.)  /549
• Zmiany struktury wyznaniowej ludności Łodzi po zakończeniu II wojny światowej  /552
• Straty materialne Kościołów i związków wyznaniowych Łodzi po zakończeniu okupacji  /553
• Aparat partyjno-państwowy odpowiedzialny za politykę wyznaniową w Łodzi (1945–1990)  /558
• Mniejszości wyznaniowe w Łodzi po 1989 r.  /559

Warunki życia ludności (Damian Bębnowski)  /563

• Trudno żyć w komunizmie  /564
• Nie tak łatwo żyć w kapitalizmie  /569

Szkolnictwo – baza materialna, kadra, sukcesy i porażki (Ewa Kacprzyk)  /577

Opieka zdrowotna w Łodzi – największe wyzwania (Ewa Kacprzyk)  /589

Łódzki sport po II wojnie światowej (Bartłomiej Kluska)  /605

• W Polsce Ludowej  /605
• W III Rzeczpospolitej  /613

W kamienicy, w bloku, w famułach (Grażyna Ewa Karpińska)  /623

• W kamienicy  /623
• W bloku  /627
• W famułach  /630

Miasto kobiet – feminizacja wizerunku i mitu Łodzi (Inga B. Kuźma)  /637

Na Piotrkowskiej, kulturowym centrum Łodzi (Grażyna Ewa Karpińska)  /653

Aneksy  /667

Aneks 1. Parlamentarzyści wybrani w Łodzi w latach 1989–2023  /669

Aneks 2. Prezydenci Łodzi i przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi 1945–2023  /677

Aneks 3. Radni łódzcy w latach 1990–2024 w kolejności alfabetycznej  /679

Wykaz skrótów  /685

Bibliografia (wybór)  /693

Ulice i place Łodzi  /723

Wykaz rycin  /729

Wykaz kapsuł  /745

Wykaz tabel  /749

Indeks nazw osobowych  /751

Indeks nazw miejscowych  /769