Łemkowie i Łemkowszczyzna

Fotografie i koncepcja: Jerzy Żak

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 223

Okładka: twarda

Format: 21,5 cm x 28,00 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, na dole okładki nieznaczne wgniecenie

Album „Łemkowie i Łemkowszczyzna” wydawnictwa „Sądecki Bartnik”. Dlaczego nie o pszczołach? Wyjaśnienie jest proste.

Wiele naszych pasiek rozlokowanych jest na terenie Beskidu Sądeckiego i Beskidu Niskiego. Stąd po II wojnie światowej wysiedlono ludność łemkowską do zachodniej i północnej Polski.
Ślady jej oryginalnej i pięknej kultury są tu nadal widoczne i natykamy się na nie w codziennej pracy.
Byli Łemkowie przede wszystkim rolnikami. Jak na zapobiegliwy lud przystało przy, wielu domostwach zakładano pasieki. Pośród potomków ludności wysiedlonej z południowej Polski jest również i dzisiaj wielu znanych i uznanych pszczelarzy.

Chcielibyśmy by ten album, z pięknymi zdjęciami Jerzego Żaka, tekstami Marty Graban-Butryn i wierszami Władysława Grabana, był szczególnym ukłonem wobec dawnych mieszkańców tych ziem.

Jerzy Żak pisze:

„Jest taka kraina, położona w pięknym krajobrazie gór i lasów południowej Polski między rzeką Osławą a Popradem zwana ongiś Łemkowszczyzną. Zamieszkiwał ją lud prosty, ale pracowity i szczęśliwy, że może tu żyć i jednoczyć się z otaczającą naturą, oraz chwalić Pana w wybudowanych przez siebie cerkwiach. Lud Ten to Łemkowie.
I nie byłoby w życiu Łemka nic niezwykłego, gdyby nie fakt, iż pewnego dnia przyszły rozkazy! Łemków za ich grzechy niepopełnione należy wysiedlić. I tak oto z podstawowym dobytkiem i tobołkiem w ręku, pozostawiając swoje chyże, cerkwie, a przede wszystkim wspomnienia przeżytych chwil, przy biciu cerkiewnych dzwonów rozpoczęła się gehenna wypędzenia.
Po latach tęsknoty za miejscem urodzenia rodziców, synowie, córki i wnukowie wypędzonych, zaczęli wracać w rodzinne strony. Dzisiejsza Łemkowszczyzna, to teraz pusty i dziki choć nadal piękny krajobraz. Tylko kopuły cerkwi, samotne krzyże przydrożne, ślady po studniach i fundamentach chyż, oraz zdziczałe sady dają świadectwo o dawnych gospodarzach tej krainy”.

Album przynosi w dziewięciu rozdziałach kompendium wiedzy o dawnej i współczesnej Łemkowszczyźnie:

„Łemkowie i Łemkowszczyzna” - geneza tego karpackiego ludu i krótkie wprowadzenie do elementów jego codziennej kultury: języka, gospodarki, budownictwa, ubioru, duchowości (religii) i folkloru.
„Cerkiew” - najbardziej charakterystyczny element łemkowskiego krajobrazu. Świątynie te budowano zazwyczaj na niewielkich wzniesieniach. Każda z nich jest osobną historią i architektoniczną perełką.
„Ikona” - o niezwykłym pięknie cerkwi stanowi jej wystrój, a więc ikony umieszczane w ikonostasach wedle ściśle określonego porządku
„Krzyż” - najważniejszy symbol chrześcijaństwa i kultu, trwale wpisany w łemkowski krajobraz jako niemy świadek jego historii: krzyż przydrożny, kapliczka, czy też krzyż cmentarny.
„Świętowanie” - rok obrzędowy wyznaczany rytmem przyrody, pór roku i świąt cerkiewnych, w którym sporo jest również odniesień do pradawnych tradycji pogańskich
„Architektura” - wsie z chyżami (charakterystycznymi budynkami) będącymi jednocześnie domem i zagrodą, sytuowane zazwyczaj wzdłuż potoków, o prostych, lecz urzekających wnętrzach.
„Ginące zawody” - łyżkarstwo, maziarstwo i dziegciarstwo, kamieniarstwo, tkactwo, wrób gontów, kowalstwo, pszczelarstwo, wyroby rękodzielnicze i ozdoby codzienne.
„Folklor” - proste, charakterystyczne i jakże piękne stroje, niezwykła muzyka i głęboki, rzewny wielogłosowy śpiew.

Znani Łemkowie - pośród nich m.in.: św. Maksym Gorlicki (Sandowycz), Nikifor Krynicki (właśc. Epifaniusz Drowniak ) i... Andy Warchol (właśc. Andriej Warhola).

(opis wydawcy)

Spis treści:

Łemkowie i Łemkowszczyzna   /8

Cerkiew   /44

Ikona  /72

Krzyż   /96

Świętowanie   /118

Architektura   /140

Ginące zawody   /164

Folklor   /186

Znani Łemkowie   /206