Ład i wykluczenie. Cluny i społeczność chrześcijańska wobec herezji, judaizmu i islamu (1000 - 1150)

Autor: Dominique Iogna-Prat

Rok wydania: 2013

Liczba stron: 622

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Seria: Źródła monastyczne. Monografia

Monastycyzm tradycyjny, którego paradygmatem jest niewątpliwie Cluny, pojmuje wspólnotę monastyczną, jako społeczność doskonałych, ubogich i żyjących w czystości, oferującą schronienie ludziom ze świata. W XI i XII wieku schronienie to zaczyna cieszyć się tak wielkim uznaniem, że pod piórem Piotra Czcigodnego Ecclesia cluniacensis zaczyna zlewać się w jedno z „rzeczpospolitą chrześcijańskiego Kościoła”. Wspólnota łączy cenobityzm i okazjonalną praktykę eremityzmu, kobietom proponuje rekluzję (Marcigny-sur-Loire), a w pobliżu „małego Rzymu” – Cluny, rozwija się cały świat korzystających z opieki: biednych, penitentów, pielgrzymów oraz, ogólniej, wszystkich wiernych, dbających o dobre zarządzanie pamięcią indywidualną i rodową. Właśnie ten model inkluzji – w jego kulminacyjnym punkcie, gdy piewcy wielkości Cluny, na przykład Piotr Czcigodny, identyfikują go z Ecclesia – chciałbym tutaj poddać analizie.

(fragment tekstu)

Spis treści: 

Przedmowa do wydania polskiego. O przemocy intelektualnej  /11

Wykaz skrótów  /25

Podziękowania  /29

Wprowadzenie  /31

CZĘŚĆ PIERWSZA. Mnisi i porządek świata

Rozdział 1. "Porządkowanie" Christianitas  /41

I. Ład kosmiczny i ład społeczny /41

1. Pierwsze zróżnicowania w obrębie społeczności chrześcijańskiej (IV-VIII wiek) /43

2. Hierarchia mistyczna a ordines: przełom karoliński (VIII X wiek)  /45

3. Od "porządków" do "porządku" (XI-XIII wiek) /50

II. Mnisi i wykluczeni z porządku  /56

Rozdział 2. Kościół monastyczny w Kościele /65

I. Zarys historii Cluny w XI i XII wieku  /65

II. Cluny jako "system kościelny"  /72

1. Kluniackie schronienie  /80

2. "Latorośle aż do morza"  /103

3. Kluniacka Ecclesia mater a inkluzja świeckich  /148

CZĘŚĆ DRUGA. Społeczeństwo chrześcijańskie 

Rozdział 3. "Oczyszczenie" Kościoła /169

I. Cluny a herezja  /169

1. Mnich w sercu świata chrześcijańskiego - Piotr Czcigodny  /169

2. Kluniacka apokaliptyka i demonologia /176

II. Trucizna herezji petrobruzjańskiej  /183

1. Środowisko powstania Contra Petrobrusianos  /185

2. Gatunek i odbiór Contra Petrobrusianos  /194

Rozdział 4. Dysputa /199

I. "Agrumentacja defensywna": postawienie problemu  /200

1. Gatunek "epistola disputans"  /202

2. Traktat polemiczny a prawo  /203

3. Techniki epistolarne Piotra Czcigodnego: Ep 37 do anonimowego mnicha apolinarysty  /206

II. U źródeł argumentacji defensywnej  /208

1. Preliminaria: kazanie antyheretyckie Bernarda z Clairvaux  /208

2. Formy i podstawy złorzeczeń  /210

3. Ratio i sposób dyskusji  /222

III. Techniki argumentacji defensywnej w Contra Petrobrusianos  /224

1. Dyskusja o herezji  /225

2. Nowe podejście do autorytetów  /232

IV. Ślepa uliczka argumentacji defensywnej  /235

Rozdział 5. U podstaw Kościoła: chrzest i miejsca kultu  /237

I. Chrzest i uniwersalizm zbawienia  /237

1. Całość Pisma i zbawienie wszystkich  /241

2. Wiara Kościoła /243

3. Implikacje socjologiczne zasady "wszystko albo nic"  /247

II. Kościół: zgromadzenie wiernych czy kamienna świątynia?  /249

1. "Uprzywilejowane i szczególne mieszkanie Boga"  /249

2. Kształtowanie przestrzeni wokół miejsc kultu  /261

Rozdział 6. Ofiara Chrystusa u podstaw Kościoła /285

I. "Sakrament ludu chrześcijańskiego"  /285

1. Zamiana dokonana przez krzyż  /286

2. Znak "zarezerwowany"  /290

3. Cultus Boga i "sakrament ludu chrześcijańskiego"  /292

II. "Semel et sepmer": ofiara Chrystusa fundamentem Kościoła  /297

1. Ofiara jako znak odróżniający  /299

2. Ecclesia, Ciało Chrystusa i pośrednictwo kapłańskie  /307

Rozdział 7. Żywi i zmarli  /337

I. Kluniaci i troska o zmarłych  /338

II. "Kwadrat" caritas  /348

1. Żyjący za żyjących  /349

2. Zmarli za zmarłych  /350

3. Żywi za zmarłych  /351

4. Zmarli za żywych /355

III. Więzy założycielskie wspólnoty eklezjalnej  /357

1. Podstawy doktrynalne De miraculis  /358

2. Implikacje socjologiczne modlitewnej posługi wobec zmarłych  /365

3. "Czyściec" monastycznych  /378

Rozdział 8. Społeczeństwo chrześcijańskie w zwierciadle swoich odrzuconych  /385

I. "Głos" Ducha  /385

II. Socjologia chrześcijaństwa w dobie feudalizmu  /386

1. Walka z herezją a porządek społeczny  /387

2. Jednostka w sieci koniecznych zobowiązań  /388

3. Niezbędne pośrednictwo  /391

4. Przestrzeń społeczna  /393

5. "Repoussoirs"  /395

CZĘŚĆ TRZECIA. Uniwersalizm chrześcijański

Rozdział 9. Nieuchronne rozszerzanie się chrześcijaństwa  /399

I. Odwrócenie nurtu  /399

II. Misja chrześcijańska w wizerunkach  /402

Rozdział 10. Czy Żydzi należą do gatunku ludzkiego?  /409

I. Aktualność zbrodni Kaina  /411

1. Cluny w sąsiedztwie Żydów  /411

2. Kain i Abel  /413

3. Zamach na osobę Chrystusa /416

4. Żydzi w systemie senioralnym  /419

II. Obrona chrześcijaństwa i demonizacja judaizmu w Aduersus Iudeorum inueteratam duritiem  /422

1. Uwagi chrystologiczne  /424

2. Dowód poprzez cuda  /438

3. "Żydowskie bajki, śmieszne i głupie"  /446

III. Żyd, nieznany inny  /468

1. Jak pozbyć się tego innego "ja"?  /468

2. Od antyjudaizmu do antysemityzmu?  /473

Rozdział 11. Islam, czyli ludzkość krocząca do antychrysta  /479

I. Cluny w historii wypraw krzyżowych  /479

1. Kluniackie pochodzenie idei krucjat?  /481

2. Pierwsza wyprawa krzyżowa  /487

II. Piotr Czcigodny i Saraceni  /491

1. Dystans wobec wypraw krzyżowych  /492

2. Wojna poglądów  /497

Rozdział 12. "Sprawy wyparte, które umożliwiają społeczne istnienie człowieka"  /529

I. Tyrania jednego pierścienia  /529

II. Teorie społeczne i antropologiczne chrześcijaństwa epoki feudalnej  /530

III. Odrzucenie seksualności, kontrolowanie transakcji wymiany  /535

Bibliografia   /539

Aneks 1. Genealogia opata Hugona z Semur  /593

Aneks 2. Cluny, petrobruzjanie i Prowansja  /595

Aneks 3. Wielki tympanon z Vezelay  /596

Indeks biblijny  /597

Indeks imion własnych i nazw własnych  /601