Kultura i życie religijne społeczeństwa polskiego w XIX wieku

Autor: Daniel Olszewski

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 508

Okładka: twarda z obwolutą

Seria: Dzieje chrześcijaństwa Polski i Rzeczypospolitej Obojga Narodów

Format: 20,00 cm x 24,00 cm

Seria tomów poświęconych dziejom chrześcijaństwa Polski i Rzeczypospolitej Obojga Narodów przedstawia dorobek historyków skupionych wokół Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce, powstałego w latach 1955-1956 na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Od początku nawiązaliśmy do rozwijającej się na wielką skalę w zachodniej Europie historii społeczno-religijnej, utrzymując - mimo wielu trudności - szczególnie bliskie związki z nauką historyczną francuską i włoską, stopniowo także anglosaską, niemiecką i innymi. Dwa tomy opublikowane w latach 1968-1970 pod tytułem "Kościół w Polsce" przyniosły pierwszą próbę syntetycznego ujęcia dziejów podstawowych struktur kościelnych Kościoła katolickiego w Polsce w i Rzeczypospolitej do końca XVIII w. Do tego ujęcia powracamy dziś po prawie 40 latach z zamiarem dania - w zbiorowym, wielotomowym dziele - obrazu o wiele pełniejszego, uwzględniającego niemały dorobek naukowy, jaki został osiągnięty w tym czasie na wielu odcinkach (z Przedmowy).

Spis treści:

Wstęp  /5 

Rozdział I.

Wyznania i narody  /17

1. Społeczność katolicka  /18
a) Katolicy obrządku łacińskiego   /19
b) Grekokatolicy  /21
c) Ormianie   /23

2. Wyznawcy prawosławia  24
a) Cerkiew  /24
b) Staroobrzędowcy  /26

3. Wspólnoty protestanckie  /27
a) Kościoły ewangelickie  /27
b) Protestanckie sekty i grupy religijne  /30

4. Starokatolicyzm - mariawityzm i polski Kościół narodowy  /32
a) Społeczność mariawitów  /33
b) Polski Kościół narodowy  /35

5. Wyznania niechrześcijańskie  /36
a) Ludność żydowska  /36
b) Karaimi i muzułmanie  /39

6. Pogranicze polsko-ukraińskie i polsko-litewskie   /40
a) Pogranicze polsko-ukraińskie  /40
b) Pogranicze polsko-litewskie  /42

Rozdział II
Nowe nurty w polskiej kulturze   /45

1. Ośrodki życia kulturalnego  /46
a) Uniwersytety i wydziały teologiczne  /46
b) Akademie duchowne   /53
c) Seminaria duchowne  /57

2. Ogólne przemiany w polskiej kulturze  /62
a) Dziedzictwo polskiego oświecenia  /63
a) Kultura romantyzmu   /67
b) Pozytywizm warszawski   /73
c) Nurty modernistyczne w kulturze  /80

3. Rozwój kultury teologicznej  /87
a) Oddziaływanie józefinizmu na początku stulecia  /87
b) Rozwój teologii i postępujące zróżnicowanie formacji teologicznej duchowieństwa  /93

Rozdział III
Struktury organizacyjne duszpasterstwa  /103

1. Zmiany w organizacji metropolii i diecezji  /104
a) Następstwa rozbiorów  /104
b) Przemiany w ciągu stulecia /109

2. Zróżnicowanie struktur parafialnych  /117
a) W kraju  /117
b) Na wychodźstwie  /135

3. Funkcje duszpasterskie zakonów - kasaty i nowe formacje zakonne  /144
a) Dziedzictwo okresu przedrozbiorowego  /145
b) Akcja kasat i nowe zakony  /149
c) Duszpasterstwo zakonne  /161

4. Bractwa i stowarzyszenia kościelne - ich rola w duszpasterstwie  /166
a) Bractwa religijne   /167
b) Stowarzyszenia kościelne  /173

5. Nowe problemy pastoralne  /178
a) Chrystianizacja nowych środowisk społecznych  /178
b) Konsekwencje pastoralne konfliktów narodowościowych  /183

Rozdział IV
Edukacja religijna   /187

1. Kaznodziejstwo  /188
a) Przemiany w kaznodziejstwie  /188
b) Pomoce kaznodziejskie  /198

2. Katecheza w kościele i w szkole  /203
a) Rozwój katechizacji i jej program  /204
b) Pomoce katechetyczne /228

3. Misje i rekolekcje parafialne /236
a) Rozwój misji i rekolekcji parafialnych w warunkach niewoli narodowej  /236
b) Masowe oddziaływanie misji   /245

4. Wzrost znaczenia prasy i wydawnictw religijnych   /255

5. Poziom religijnego uświadomienia wiernych  /265

Rozdział V
Kult i praktyki religijne  /279

1. Nabożeństwa parafialne  /280

2. Życie sakramentalne  /298

3. Sanktuaria i rozwój pątnictwa  /317

4. Jubileusze i uroczystości rocznicowe /338

5. Masowość praktyk religijnych i ich motywacje  /349

6. Religia a sprawa narodowa   /354

Rozdział VI
Przemiany w świadomości i postawach religijnych  /363

1. Ludowa religijność i nurty duchowej odnowy - wzrost znaczenia inteligencji   /364

2. Radykalizacja postaw w środowiskach robotników i chłopów   /379
a) Rozwój socjalizmu w środowiskach robotniczych  /379
b) Chłopski ruch ludowy   /393

3. Zagadnienie dechrystianizacji  /407

4. Bilans przemian stulecia   /415

Zakończenie /425

Bibliografia  /429 

Źródła drukowane /429 

Opracowania  /433 

Indeks osób   /475 

Indeks geograficzny  /489

Summary  /499