Księga Pamięci Gminy Żydowskiej w Łomży

Redakcja: Jom-Tow Lewiński

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 534

Okładka: twarda

Format: 24,0 cm x 34,0 cm

„Księga Pamięci Gminy Żydowskiej w Łomży” jest źródłem historycznym przedstawiającym subiektywną historię społeczności Żydowskiej w Łomży od czasu jej przybycia do miasta aż po trudne czasy II wojny światowej. Książka zawiera w swojej treści setki nieznanych faktów, biogramów żydowskich mieszkańców Łomży oraz dziesiątki zdjęć.

Spis treści: 

Od redakcji wydania polskiego

Historia polskiego przekładu - Sławomir Zgrzywa /5

Słowo od historyka - Adam Czesław Dobroński /9

Przedmowy do wydania izraelskiego

Wprowadzenie - Jom-Tow Lewiński /17

Słowo Związku Emigrantów z Łomży w Izraelu - Mosze Goldman /19

HISTORIA ŻYDÓW W ŁOMŻY /21-78

Zarys dziejów Żydów w Łomży - Jom-Tow Lewiński

Wstęp /23

Początki osadnictwa Żydów w Polsce /24

Przywileje Żydów na Mazowszu /25

Początki Łomży /27
Stara Łomża (27), Nowa Łomża (27), Pradzieje Wielkiej Synagogi (27), Dwie nienawidzące się rady (28), Po Warszawie - Łomża (28), Nazwa miasta (28), Symbol miasta - biegnący jeleń (29)

Żydzi łomżyńscy w historii roku 1494 /29

Prawo z 1556 roku - De non tolerandis Judaeis /30

Łomża po wygnaniu Żydów /31
Epidemie (32)

Najazdy i powstania /33

Żydzi w Łomży w latach 1731-1765 /33

Pod władzą pruską (1797-1807) /34

W czasach panowania Napoleona (1807) i istnienia Księstwa Warszawskiego /34

W Królestwie Polskim (1815-1830) /36

Getto dla Żydów w Łomży (1822) /36

Od powstania do powstania /37

Łomża pod władzą Augustowa (1837) /37

Mosze Montefiore w Łomży (1846) - napisał T. Fenster /39

Żydzi łomżyńscy w powstaniu polskim 1863 roku /42

Rabi Dawid Jaakow Jeleń z Łomży (pionier syjonizmu państwowego w 1863 r.) /43

Lata 1864-1904 /44

Rok 1905 /46

Lata 1906-1914 /47

I wojna światowa - według A. Mizracha /50

Uciekinierzy w Łomży - według Menuchy Alperin /53

Deklaracja Niemców o niepodległości Polski /54

Wybory do Rady w 1917 roku /55

Rozbrojenie Niemców (11 listopada 1918 roku) /59

Pierwsze dni władzy polskiej (koniec 1918 roku) /59

Najazd bolszewicki (1920 rok) - według Israela Lewińskiego, Mosze Frydmana i Abrahama Najmowicza /61

Lata 1926-1934 /63

Łomża u progu zagłady /68
Magistrat (65), Gmina (Kehila) (66)

Handel i przemysł w przeddzień zagłady /68

Związki kupców (68), Banki i kasy pożyczkowe (68), Zjednoczony bank (70), W walce z pikietami (70)

Rzemieślnicy i pracownicy /71
Żydowski Cech (71), Dyplomy (71), Towarzystwo ORT (72), Piekarnie (72), Rzeźnicy (72), Krawcy, rymarze, kuśnierze (72), Organizacja urzędników żydowskich (73)

Komitet Pomocy /73

Gorzka wiązka /74
Zbeszczeszczenie cmentarza (75), Wygnanie Żydów łomżyńskch z Niemiec (75), Pierwsi uciekinierzy (75), Ograniczenie źródeł utrzymania (76), Żydowski lekarz w Piątnicy (76), Plakaty (76), Napaść na Stowarzyszenie Religijne Szas (76), W przeddzień wyborów do Sejmu (76), "Jak piękną jesteś" (76)

Kiedy niebo pokryło cię chmurami /77

ZAGŁADA /79-124

Dzieje klęski i zagłady

Dzieje zagłady i wytępienia - Beniamin Mosiężnik /81

Zeznania świadków /84
Z ust Icchaka Wiernika (84), Z ust Lizy Bursztyn (87)

Głownia ocalona z ognia. Z listu Mojżesza Głuchowicza /88
Wybuch wojny (88), Okupacja niemiecka (89), W getcie łomżyńskim (89), Do zambrowskiego getta (90), Ostatnia droga do Oświęcimia (90), W obozie pracy (91), Po wyzwoleniu (91)

W okolicach Łomży w dniach pogardy hitlerowskiej. Z ust Nachmana Szarfsztajna /92
Mój powrót do Polski (92), Zagłada na horyzoncie (92), Pod władzą rosyjską (93), Wybuch wojny niemiecko-rosyjskiej (93), Żółta łata i getta (94), Likwidacja getta (94), Tułaczka (95), Spis trzody chlewnej i wygnanie ze wsi (95), Razem z córką (95), W leśnej jamie (96), W zbożu (96), W wiatraku (96), Znów w pułapce (97), Schronienie na godzinę (97), Ucieczka i kryjówka (98), Rosjanie idą (98), Zakończenie (98)

W niewoli niemieckiej. Z ust Mordechaja Tuchwebera /99

Łomżyńskie getto i jego likwidacja. Z ust Jaakowa Cwiego Fruma /99
We wrześniu 1939 r. (99), Powrót do sowieckiej Łomży (1000), Wojna rosyjsko-niemiecka (100), Getto (100), Początek likwidacji (101), Likwidacja getta (101)

W łomżyńskim getcie i obozie zambrowskim. Z ust Sary Blumowicz-Knot /102

O likwidacji obozu w Zambrowie. Z ust dr. Szymona Knota /104

Między granicami - M.S. Wajsbord /105
Pierwsza zabezczeszczona sobota (105), Ostatnia droga łomżyńskiej jesziwy (106)

Związek uciekinierów z Łomży w Wilnie - Beniamin Granbard /106

Miasto i koszmary. Z dziennika Ch. Podróżnika /108

Cierpienia ciała i duszy. Opowiadanie Chajełe, córki Mosze Prozwołowicza /115

Poniewierki i tułaczki. Z ust rabiego Fiszla Gorodzińskiego błp. /117

Nad grobem Łomży - rok 1947 - Jaakow Tobiasz /121

Pokłosie /121
Policjant żydowski Panicz (121), Męczennicy za wiarę (121), Naum Nachumka (121), Chorągiew narodowa (121), "Ja chcę do domu" (122)

Nad grobem Łomży - rok 1951 - Abraha, Icchak Kajman /122

Izkor (Oby wspominał Pan) /124

PRZYSTAŃ TORY I KULTURY /125-217

Pokolenia i ich nauczyciele - Jom-Tow Lewiński

Pierwszy rabin Łomży reb Szlomo Zelman, syn Aharona (reb Zelmele Chasid [Pobożny]) /127

Rabin Beniamin Dyskin /129

Rabin Jehoszua Jehuda Lejb Dyskin /129
Poszedł i wrócił (130), Iskierki (132): Wybrany syn (132), Chciał zostać cadykiem jak jego ojciec (132), Jak przyjął jarzmo Królestwa Niebieskiego (132)