Księga Pamięci Gminy Żydowskiej w Grajewie

Redakcja: dr Georg Gorin, Hyman Blum, Sol Fiszbejn

Redakcja wydania polskiego: dr Tomasz Dudziński

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 405

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

"Powstające po drugiej wojnie światowej księgi pamięci poświęcone zniszczonym w wyniku Holokaustu żydowskim społecznościom Europy Środkowo-Wschodniej są głęboko wpisane w tradycję żydowską i sięgają swoimi korzeniami średniowiecza. Spośród ponad 540 ksiąg pamięci odnoszących się do miejscowości leżących w 1939 roku w granicach II Rzeczpospolitej, aż 60 dotyczy terenów przedwojennego województwa białostockiego, które jest jednym z najliczniej reprezentowanych w ramach tego gatunku literackiego. Coraz częściej, szczególnie w ostatnim czasie, w obiegu naukowym i czytelniczym pojawiają się polskie tłumaczenia ksiąg pamięci z naszego regionu. Jako pierwsza w 2002 r. została wydana ta dotycząca Ostrołęki, kolejną była księga z Bielska Podlaskiego. Zaś dzięki projektowi realizowanemu przez Łomżyńskiego Towarzystwo Naukowego im. Wagów, tylko w ciągu trzech ostatnich lat dysponujemy księgami: Łomży, Ciechanowca, Stawisk, Zambrowa i Białegostoku.

Grajewo jest jednym z tych miast, w których aż do II wojny światowej społeczność żydowskich mieszkańców była zauważalna i odgrywała istotną rolę w różnych aspektach jego życia. Wartym podkreślenia jest fakt, że w drugiej połowie XIX w. i na przełomie XIX i XX wieku Grajewo było typowym sztetlem, a wyznawcy judaizmu stanowili prawie 70% jego mieszkańców. Powoli mieszkańcy dostrzegają fakt, iż przez wieki Grajewo było miastem wielokulturowym i wieloreligijnym i chcą wiedzieć na ten temat coraz więcej. Obecnie w mieście, poza odsłoniętą w 2010 r. tablicą w holu byłej synagogi(obecnie budynek Grajewskiego Centrum Kultury) i informacjami na ekspozycji w Muzeum Historycznym w Grajewie „Grajewskiej Izbie Historycznej”, prawie nie ma śladów społeczności żydowskiej, która przez wieki współtworzyła to miasto. Coraz częściej też Grajewo gości potomków grajewskich Żydów, poszukujących swoich korzeni, miejsc, w których funkcjonowali ich przodkowie. Spotkania z nimi są niezwykle interesujące i inspirujące"

(z przedmowy do wydania polskiego)

Spis treści:

Wstęp  /5

Księga Pamięci Gminy Żydowskiej w Grajewie

Przedmowa do wydania polskiego  /5

Nota redakcyjna  /9

Grajewo Poland Memorial (Yizkor) Book

Przedmowa do wydania w języku angielskim   /13

Tło historyczne  /14

Dedykacja z okazji publikacji tłumaczenia  /15

Podziękowania z okazji publikacji tłumaczenia  /15

Część pierwsza - kiedyś, kiedyś....  /35

Północ (Nakhman Rapp)   /37

Grajewo w przeszłości (Sz. J. Fiszbejn)  .38

Grajewo - nasze miasto rodzinne (Majer Waser)   /49

Grajewo z aspiracjami i marzeniami (Szymon Radowicz)   /67

Obrazy i postacie Grajewa (G. Gorin)   .79

Część druga - Społeczność i styl życia  /99

Ruch syjonistyzny w Grajewie (Icyk Garczycki)   /101

Organizacje pracownicze w Grajewie (Sz. J. Fiszbejn)   /139

Spotkanie grajewian na Syberii (Abusz Kołko)  /151

Grajewscy smolarze (Ari Ibn Zahav)   /154

Chasydyzm w Grajewie 50 lat temu (Hyman Blum)  /172

Fabryka szelek Hepnera (Hymie i Sol Sziller)   /180

Grajewo (Cwi Wojsławski)  /184

Część trzecia - Holokaust  /201

Historia grajewskiego getta (Nachman Rapp)  /203

Opowiadanie grajewskiego partyzanta (Mendel Kajman)  /238

Szczuczyn - Grajewo do ostatniego tchnienia (Chaja Golding-Kajman)  /240

Gwałtowna śmierć Żydów ze Szczuczyna (Basia Kacper)   /244

 Gwałtowna śmierć Żydów z Kolna (Fajgel Gołąbek)  /247

Pogromy w Radziłowie (Menachem Finkielsztejn)   /249

Część czwarta - Grajewscy Żydzi w USA  /255

Słowo od przewodniczącego Zjednoczonego Grajewskiego Komitetu Pomocy   /257

Grajewski Komitet Pomocy w Nowym Jorku (H. Blum)   /260

 Zjednoczony Grajewski Komitet Pomocy (Irving Sapirsztejn)  /269

Grajewski Oddział nr 35 Koła Robotników (Hyman Blum)  /279

Grajewski Oddział nr 56 Braterskiego Związku Żydów (Irving Klajman)  /286

Grajewska i szczuczyńska synagoga w Nowym Jorku (H.B-M)   /288

Grajewscy imigranci w Chicago (A. Blusztejn)   /291

Listy i dokumenty z okresu poprzedzającego wybuch II wojny światowej i po zagładzie naszego żydowskiego Grajewa  /293

Wizyta w CENTOS-ie (I.M. Fromer)  /303

Część piąta - Grajewscy pisarze i uczeni  /307

Grajewscy Żydzi w Izraelu (Ch. Anczkowski)   /309

Trzech grajewian w Jerozolimie (Gerszon Svet)   /315

Abraham Mordechaj Piórko (G. Gorin)   /321

Wspomnienie Abrahama Mordechaja Piórko (Emmanuel Olszwanger)   /325

Prof. Szymon Rawidowicz (G. Gorin)   /327

O ilustracjach A. D. Fiszbejna  /332

Część szósta - Świętej Pamięci  /335

Dodatki  /363

Słowniczek wybranych nazw i terminów judaistycznych   /363

Bibliografia wykorzystana podczas redakcji polskiej wersji   /379

Indeks osobowy  /385