Kryminalne światy przeszłości

Redakcja: Wolfgang Brylla, Marta Ruszczyńska

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 325

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Uwagi - okładka i brzegi stron lekko przykurzone; delikatnie zagięte narożniki

"Niektórych, choć temat wielokrotnie był już podchwytywany i został odpowiednio naukowo opisany, może zdziwić informacja, że Stanisław Lem parał się również literaturąkryminalną. W literackim CV ojca chrzestnego science fiction widnieją Katar i Śledztwo – dwa tytuły, które z jednej strony strukturalnie odwołują się do kanwy brytyjskiejpowieści detektywistycznej, by z drugiej swoją absurdalną, trącącą surrealizmem treścią nawiązywać do światów równoległych, do rzeczywistości nierzeczywistych. Oprócz tego Lem napisał też „sknocony”, bo niedokończony i zachowany we fragmencie,kryminał, a temu dyskursywnie bliżej jest do amerykańskiego czarnego kryminału pióra Raymonda Chandlera, któremu Lem oddaje cześć i chwałę, czy Erle’a Stanleya Gardnera, którego nazywa „Kraszewskim kryminału amerykańskiego”2, pozycjonując ich dosyć jasno w świecie literatury. A propos literatury. Ten sam Stanisław Lem poza wydaniem dwóch i pół powieści – wszystko na to wskazuje, że w celach zarobkowych – interesującym nas gatunkiem zajął się również w sensie poetologicznym. W zbiorze Wejście na orbitę można znaleźć jego teoretyczny esej z 1960 roku, w którym pochyla się nad historią kryminału, przedstawiając jego cechy charakterystyczne. Na końcu swoich przemyśleń Lem decyduje się dodatkowo na pewny prognostyk bazujący na serii zarzutów w stosunku do crime fiction. Z wielką dozą sceptycyzmu i dystansu autor Solaris podchodzi do kryminalnej materii"

(ze wstępu)

Spis treści:

Wstęp – kryminalne światy przeszłości, historyczne światy kryminału   /7

KRYMINAŁ I WIEK XIX

Marta Ruszczyńska, W poszukiwaniu rodzimego Sherlocka Holmesa. Polska powieść kryminalna w XIX wieku    /17

Maria Berkan-Jabłońska, Powiastka sądowo-kryminalna na łamach lwowskich „Rozmaitości” lat trzydziestych i czterdziestych XIX w.    /31

KRYMINAŁ NA PRZEŁOMIE XIX I XX WIEKU

ks. Grzegorz Głąb, Zbrodnia z Krakowem w tle – Kwiat śmierci Gabrieli Zapolskiej   /49

Iwona Przybysz, Co „pachnie kryminalną powieścią Conan Doyle’a”? Wczesna recepcja Mocnego człowieka Stanisława Przybyszewskiego jako przykład świadomości krytyki literackiej początku XX wieku wobec powieści kryminalnej   /69

RÓŻNE OBLICZA PRZESZŁOŚCI

Mirosław Ryszkiewicz, Morderstwo w alei Róż. Retoryczne funkcje historii w powieściach kryminalnych Tadeusza Cegielskiego   /89

Piotr Kallas, Literackie śledztwo jako źródło wielorakich przyjemności: studium Córki czasu Josephine Tey    /109

Magdalena Goik, W co się gra w Glatz?   /153

POWIEŚĆ KRYMINALNA SPOD ZNAKU PRL-U

Tadeusz Cegielski, Pod lupą śledczego. Krytyka i pseudokrytyka społeczna w powieści kryminalnej doby PRL    /165

Robert Dudziński, Tajemnice PRL-u. Wczesna powieść milicyjna wobec tradycji literatury kryminalnej   /201

Tadeusz Bujnicki, Kryminał jako zabawa. Narracje Joanny Chmielewskiej   /221

Elżbieta Gazdecka, Elementy powieści historycznej w twórczości Joanny Chmielewskiej   /233

HISTORIA I KRYMINAŁ RETRO

Wolfgang Brylla, Ile jest cukru w cukrze, czyli o historii w kryminale historycznym. Próba typologizacji  /247

Aneta Narolska, Kilka uwag o kryminale retro   /263

Adam Mazurkiewicz, Między nostalgią i (pop)kulturą. Casus: kryminał „retro”   /289

Ryszard Ćwirlej, Przemytnik historii. Wydarzenia historyczne – atrakcyjne dekoracje czy równorzędny bohater w pierwszej powieści Marka Krajewskiego?    /311