Kronika trapezuncka. Przekład, komentarz historyczny i filologiczny

Autor: Michał Panaretos

Przekład, komentarz: Marcin Cyrulski

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 194

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 16,8 cm x 23,8 cm

Series Ceranea tom 6

Szósty tom „Series Ceranea” zawiera tekst oryginalny i szeroko komentowane pierwsze polskie tłumaczenie Kroniki trapezunckiej Michała Panaretosa (1320/1330–1390). To niewielkich rozmiarów źródło mieści w sobie wiele bezcennych informacji na temat leżącego na wybrzeżach Morza Czarnego Cesarstwa Trapezunckiego, rządzonego przez Wielkich Komnenów. Państwo to powstało w dobie IV Krucjaty (1204) i istniało do roku 1461, kiedy zostało podbite przez Turków Osmańskich. Przez ponad dwa i pół wieku swej historii odgrywało istotną rolę kulturalną i religijną, a także w handlu czarnomorskim.

24 dnia miesiąca października, w środę, X indykcji, 6895 (1386) roku, zięć cesarza, emir Tatziatines wyprawił się z Limnii na drugiego cesarskiego zięcia, syna Chatzymyrisa z Chaldii, zwanego Sulamampekiem. Tatziatines wiódł ze sobą 12 tysięcy zbrojnych, a kiedy wtargnął do Chalibii, sam padł jako pierwszy, a jego ciało poćwiartowano. Z jego ludzi zginęło około trzech tysięcy, reszta zaś uciekła bez broni, porzucając 7 tysięcy koni i nieprzeliczone mnóstwo oręża.

Michał Panaretos, Kronika trapezuncka, fragm. 104

Spis treści:

Przedmowa 11

I. Miasto, autor i dzieło. Trapezunt, Michał Panaretos i jego Kronika   /15
1. Trapezunt w starożytności i epoce bizantyńskiej   /15
1.1. W drodze do „źrenicy Azji”, czyli o krainie, w której leży miasto Trapezunt  /15
2. Historia Trapezuntu – od mitu do pierwszych zapisków kronikarskich, geograficznych i hagiograficznych   /19
2.1. Mit  /19
2.2. Zapiski kronikarskie i geograficzne  /20
2.3. Źródła hagiograficzne  /29
3. Historia miasta w epoce bizantyńskiej  /30
4. Nowe Cesarstwo – nowi Wielcy Komnenowie. Wprowadzenie do historii Cesarstwa Trapezunckiego od 1204 do 1461 roku  /36
4.1. Powstanie nowego państwa nad brzegami Morza Czarnego  /36
4.2. Skąd wywodził się ród Wielkich Komnenów? 39
4.3. Cesarstwo Trapezunckie pod panowaniem Wielkich Komnenów  /42
5. Złota epoka miasta Trapezuntu pod rządami Wielkich Komnenów  /54
6. Nauka i literatura w Cesarstwie Trapezunckim  /57

II. Michał Panaretos i jego dzieło  /63
1. Kronika trapezuncka Michała Panaretosa i jej znaczenie w badaniach nad historią Trapezuntu  /63
1.1. Etap minor i maior w historii badań nad Cesarstwem Trapezunckim  /63
2. Kim był Michał Panaretos i co napisał sam o sobie?  /66
2.1. Inni o Michale Panaretosie  /72
3. Między greckim językiem klasycznym a średniowieczną greką. O języku, słownictwie i stylu Kroniki trapezunckiej  /75
3.1. Datowanie  /77
3.2. Rzeczowniki, słownictwo grecko-bizantyńskie i neologizmy  /78
3.3. Słownictwo łacińskie w piśmiennictwie bizantyńskim i w Kronice trapezunckiej  /85
3.4. Słownictwo tureckiej, arabskiej lub perskiej proweniencji  /88
3.5. Czasowniki  /91
3.6. Styl kronikarza  /94
4. Wydania Kroniki trapezunckiej Michała Panaretosa  /94

Michał Panaretos, Kronika trapezuncka – tekst oryginalny i polski przekład 97/121

Władcy Cesarstwa Trapezuntu  /165
Spis skrótów  169
Bibliografia  /171
Indeks osób  /179
Indeks nazw geograficznych i etnicznych /186
Summary  /191