Kontusz i frak. O symbolice stroju w XVIII-wiecznej literaturze polskiej

Autor: Agata Roćko

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 206

Okładka: twarda

Format: 17,5 cm x 23,5 cm

Seria: Silva Rerum

Agata Roćko odszukuje i analizuje informacyjną, estetyczną i symboliczną funkcję stroju, przygląda się literackim portretom władców, posesjonatów i szlacheckich szaraczków, przywołuje osiemnastowieczne panegiryki i pamflety, relacje polskich i obcych pamiętnikarzy, by udokumentować trwałość i powszechność symboliki kontusza i fraka, jej użyteczność w oświeceniowych dyskusjach i sporach. Równocześnie pokazuje, iż opozycja ta funkcjonowała nie tylko w świecie ważnych politycznych podziałów, ale także w życiu prywatnym szlachty, w języku potocznym, gdzie określenie "kontuszowy" lub "frakowy" nie wymagało żadnych objaśnień.

Kontusz i frak symbolizują polaryzację postaw i zachowań społecznych, która okazała się niezwykle trwała, o wiele dziesiątków lat przeżyła epokę oświecenia. Dyskusja o stroju w istocie była sygnałem podjęcia rozważań nad jednym z najważniejszych problemów epoki - jak pogodzić tradycję narodową z postępującą i upragnioną europeizacją i modernizacją kraju.
(Dr hab. Zofia Rejman, Uniwersytet Warszawski)

Spis treści:

Wstęp /7

Rozdział I: Kontusz jako polski ubiór narodowy /23

Symbol sarmackich cnót.
Od "Polaka dawnego" po "Sarmatę oświeconego" /28
Oznaka przynależności stanowej /39
Uosobienie patriotyzmu /54
Trwały element świadomości narodowej
w porozbiorowej rzeczywistości /77

Rozdział II: Frak jako strój Polaka-Europejczyka /83
Symbol europeizacji /85
Oznaka elitarności, tożsamości stanowej i magnatów /94

Rozdział III: Kontuszowy "sarmata ośmieszony" /97
Symbol sarmackich wad /99

Rozdział IV: "Zniewieściały fircyk" i "frakowy zdrajca" /111

"Zniewieściały fircyk" - uosobienie bezrefleksyjnej
fascynacji cudzoziemszczyzną /115
"Frakowy" - symbol zdrady narodowej /137

Rozdział V: Ambiwalencje w symbolice stroju "kontuszowych" i "frakowych" Polaków /147

Zakończenie /155

Słowniczek terminów, nazwy ubiorów /163
Wykaz akronimów /169
Źródła i opracowania /171
Indeks osobowy /189
Resume /199
Summary /203