Konsulat na granicy. Działalność Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Bytomiu (1922 - 1931)

Autorka: Joanna Lusek

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 574

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 14,5 cm x 23,0 cm

Inspirację dla przygotowania niniejszego opracowania stanowi 100. rocznica ustanowienia Konsulatu Generalnego RP w Bytomiu, przypadająca w 2022 roku oraz chęć bliższego przyjrzenia się historii placówki – jej roli, w perspektywie umiejętnego i wytrwałego tworzenia w tym konkretnym miejscu centrum życia polskiego, mając na względzie niezwykle trudny geopolitycznie obszar, jaki znajdował się w kompetencji konsulatu oraz liczne problemy we wzajemnych polsko-niemieckich relacjach, które w sposób szczególny dotykały mniejszość i emigrację polską. Placówka funkcjonowała w Bytomiu zaledwie dziewięć lat, jednak co szczególnie warte jest podkreślenia prowadzony był przez dwóch niezwykle doświadczonych, zaangażowanych i oddanych służbie kierowników konsulatu – dr. Aleksandra Szczepańskiego (1922–1928) i dr. Leona Malhomme’a (1929–1931), którzy w sposób nad wyraz energiczny nadawali placówce kierunek (zgodny z duchem polskiej polityki zagranicznej) i rytm w podejmowanych działaniach, zawsze zachowując dyplomatyczną rozwagę i wykazując się ponadprzeciętnym taktem w dążeniach do zrozumienia przyczyn i łagodzenia istniejących napięć i konfliktów oraz eliminowania głęboko zakorzenionych stereotypów, w obszarach społecznym, politycznym i gospodarczym. Ich sposób odbioru rzeczywistości, obecnych i minionych wydarzeń, niezwykle trafnej oceny sytuacji, postrzegania związków przyczynowo-skutkowych i prognozowania nadchodzących wypadków, podawany w korespondencji i raportach, stał się w niniejszym opracowaniu niezwykle ważnym punktem odniesienia w analizie dynamicznej sytuacji przełomu lat 20. i 30. na Górnym Śląsku. Ów swoisty sposób definiowania rzeczywistości przez przedstawicieli służby konsularnej, obywateli polskich, z pewnością wnosi do historiografii regionu kolejny, istotny element poznawczy. Historię placówek konsularnych na Górnym Śląsku w latach międzywojnia zamyka okres działalności konsulatu po jego przeniesieniu w połowie 1931 roku do Opola.

(fragment wstępu)

Spis treści:

Wstęp /9

Rozdział 1. Gleiwrzerstrasse 10, Beuthen. Skrawek Polski na wschodnich rubieżach Rzeszy Niemieckiej

Ustanowienie Konsulatu Generalnego RP w Bytomiu  /19

Siedziba placówki  /33

Obsada konsulatu  /51

Finansowanie placówki  /83

Rozdział 2. Działalność administracyjna. Paszporty, wizy i karty cyrkulacyjne

Matrykuła konsularna, ruch paszportow i wizowy  /91

Potwierdzenie, nadawanie i pozbawianie obywatelstwa polskiego /102

Sprawy osób z polskim obywatelstwem wydalonych z Rzeszy  /105

Karty cyrkulacyjne  /107

Ruch robotników sezonowych  /110

Stosunek do służby wojskowej  /130

Pośrednictwo w sprawach karnych  /134

Rozdział 3. Tylko ciszej, panowie. Problemy Polaków za kordonem

Polak, Niemiec... Górnoślązak  /143

Granica z Polską de facto, ale nie de jure  /166

Anszlus polskiego Górnego Ślązka?  /180

O konsekwencjach telegramu na Zjazd Związku Polaków w Niemczech  /185

Rozdział 4. W imieniu języka polskiego. Edukacja szkolna i pozaszkolna

Polskie szkolnictwo mniejszościowe i prywatne na niemieckim Górnym Śląsku  /195

Kursy dla nauczycieli szkół mniejszościowych  /218

Zakładanie ochronek polskich  /225

Starania o szkołę średnią z polskim językiem wykładowym  /230

Studenci górnośląscy w Wolnej Wszechnicy Polskiej  /240

Wykłady otwarte  /244

Korporacja "Silesia Superior"  /249

Związek Harcerstwa Polskiego w Niemczech  /252

Rozdział 5. Kultura niejedno ma imię. Między duchem a materią

Kilka słów o kulturze  /261

Na deskach - teatry profesjonalne i amatorskie, związki śpiewacze  /266

Wydawnictwo "Katolik" - system naczyń połączonych  /291

Citius - Altius - Fortius po śląsku  /315

Meandry agrokultury  /324

Rozdział 6. Świat polityki. Od wyboru do wyborców

Wyborcze podchody - dwie strony medalu  /337

Złożone konteksty antypolskie  /359

Nauka w służbie polityki  /379

Prasa jest wolna w granicach prawa /386

Na rzecz pojednania - pacyfiści  /396

Rozdział 7. Malum necessarium? Obliczna opieki duszpasterskiej

Oblicza opieki duszpasterskiej  /405

Msze święte i nabożeństwa w języku polskim  /414

Opieka duchowa nad dziećmi i młodzieżą  /422

Obchody uroczystości państwowych  /428

O samodzielną diecezję w Opolu  /442

Ruch pątniczy  /448

Rozdział 8. Echa. Rocznice plebiscytu i powstań w prowincji górnośląskiej

Odszkodowania i renty dla byłych powstańców i ich rodzin  /453

Pamięć o plebiscycie na niemieckim Górnym Śląsku  /468

Rozdział 9. Gospodarka. Przemysł, biznes i finanse

Między wojną celną a stabilizacją gospodarczą  /487

Dunaj - Łaba - Odra - Wisła  /499

Rachunek konsulatu w Banku Przemysłowców w Bytomiu  /503

Pod patronatem Związku Spółdzielni Śląskich  /513

"Potentat" na rynku nieruchomości  /527

Uwagi o ruchu budowlanym  /530

Zakończenie /534

Bibliografia  /541

Indeks osobowy /562

Indeks miejscowości  /567

Summary  /570