Kaukaz w dokumentach polskiej służby konsularnej z okresu międzywojennego

Autor: Andrzej Furier

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 286

Okładka: twarda

Format: 17,5 cm x 24,5 cm

Polskie kontakty z Kaukazem liczą ponad pół tysiąca lat, obejmujących kilka różniących się długością i intensywnością okresów. Szczególne miejsce zajmują w nich między wojnami światowymi, które przyniosły Polsce i narodom kaukaskim odrodzenie państwowości. Bliskie relacje w przeszłości pozwoliły Polakom poznać najlepiej dwa narody Kaukazu Południowego – Ormian i Gruzinów. Ormianie zajmowali się handlem towarami orientalnymi, które zaspokajały potrzeby zakochanej w sarmackim micie szlachciców. Stworzyli dzięki temu dużą kolonię na ziemiach polskich, co od XVI wieku umożliwiało zintensyfikowanie wzajemnych kontaktów. Już wtedy rozpoczęło się w Polsce mitologizowanie Kaukazu, na którym umieszczano siedziby Sarmatów. W następnych stuleciach, szczególnie w wieku XIX, wzrosło znaczenie relacji polsko-gruzińskich. Dzięki temu na początku wieku XX istniała w Polsce silna tradycja stosunków z Kaukazem, do której odwołali się działacze polityczni walczący o niepodległość.

Ogromne straty demograficzne i terytorialne poniesione przez Ormian w czasie I wojny światowej spowodowały, że nie mogli oni w pełni wykorzystać wówczas szansy odbudowania własnego państwa. Natomiast Gruzini, najsprawniej po wybuchu rewolucji rosyjskiej, przejęli kontrolę nad wydarzeniami politycznymi i podjęli trud zbudowania niepodległego państwa. Zdominowali też scenę polityczną w regionie, umiejętnie wykorzystując znaczenie Tbilisi, które pełniło w okresie panowania rosyjskiego rolę kaukaskiego centrum. W efekcie to na ich kraju skupiła się uwaga polskich polityków, którzy jeszcze przed zakończeniem I wojny światowej podjęli starania o ułożenie relacji z Gruzją. Niepowodzenie tych zabiegów było wynikiem uwarunkowań obiektywnych, niezależnych od obu zainteresowanych nim stron.

Spis treści:

Wstęp /7

I. Kontakty polityczne i kulturalne Polaków z Kaukazem w XIX i na początku XX wieku /17

Uwarunkowania stosunków polsko-kaukaskich /17
Polacy na Kaukazie - wyobrażenia a rzeczywistość /23
Kaukaska niepodległość 1918-1921 /29
Gruzja po 1921 roku /41
Polska wobec Gruzji w latach 1921-1923 - stosunki konsularne /44
Działalność Konsulatu Generalnego RP w Tbilisi /53

II. Relacja Józefa Łaszkiewicza o gruzińskim powstaniu narodowowyzwoleńczym w 1924 roku /73

Raport Józefa Łaszkiewicza o powstaniu gruzińskim z 1924 roku /73
O relacji Józefa Łaszkiewicza na temat gruzińskiego powstania przeciw bolszewikom /86

III. Konsulat Generalny RP w Tbilisi - organizacja i porządek działalności /91

Raport administracyjny z 1927 roku /91
Omówienie raportu administracyjnego z 1927 roku /111

IV. Gospodarka Kaukazu Południowego w drugiej dekadzie XX wieku /119

Kraj Zakaukaski w roku gospodarczym 1925/26 /119
O dokumencie "Kraj Zakaukaski w roku gospodarczym 1925/26" /182

V. Wizyta Stanisława Patka na Kaukazie w 1927 roku /189

Raport konsula Zygmunta Mostowskiego o wizycie Stanisława Patka /189
Omówienie raportu o kaukaskiej wizycie Stanisława Patka /195

VI. Szkolnictwo na Kaukazie Południowym - od utworzenia Kaukaskiego Okręgu Szkolnego do lat 20. XX wieku /203

Szkolnictwo na Kaukazie /203
Omówienie raportu o kaukaskim szkolnictwie /239

VII. Stan gospodarczy Zakaukazia i jego znaczenie dla ZSRR w latach 30. XX wieku /245

Referat Jerzego Tadeusza Kłopotowskiego z 1934 roku /245
Omówienie referatu wygłoszonego na zjeździe konsularnym /264

Podsumowanie /269

Wykaz skrótów /273

Bibliografia /275

Summary /283