Katolickie towarzystwa robotników polskich w Zagłębiu Ruhry 1871 - 1894 Tom I Rozwój organizacyjny a świadomość narodowa

Emigracja ludności polskiej z zaboru pruskiego do Zagłębia Ruhry zapoczątkowana w latach 1870-1871, dała początek osadnictwu polskiemu na tym terenie, trwającemu nieprzerwanie aż do I wojny światowej. Polscy robotnicy w Westfalii i Nadrenii zaczęli bardzo szybko zakładać własne organizacje: katolickie towarzystwa robotnicze.

Autor książki przedstawia uwarunkowania społeczne i historyczne, które doprowadziły do powstania polskich organizacji w Zagłębiu Ruhry, a także ukazuje rolę pierwszego stałego duszpasterza Polaków ks. Józefa Szotowskiego i jego następcy ks. Franciszka Lissa oraz powstawanie, rózwój i działalność tworzonych w następnych latach stowarzyszeń.

Omawiany okres prawie 20 lat był dla polskich towarzystw czasem intensywnego rozwoju i przemian strukturalnych: od towarzystw religijnych do samodzielnych struktur politycznych. U podstaw tych przemian legły daleko idące zmiany w świadomości narodowej i mentalności społecznej emigrantów. Pierwotne stowarzyszenia, oparte na więzach regionalnych, wspólnocie religii i języka, zamieniały się stopniowo w organizacje świadomie podkreślające swą odrębność narodową, własną tradycję i zwyczaje oraz odwołujące się do wspólnej historii narodowej. 

(opis wydawcy)

Spis treści:

Słowo wstępne  

Wykaz skrótów  /5

Wstęp /7

Rozdział I. Uwarunkowania społeczno-historyczne powstawania i rozwoju stowarzyszeń polskich w Zagłębiu Ruhry

1. Przyczyny, warunki i struktura społeczno-demograficzna emigracji polskiej do Zagłębia Ruhry  /29

2. Sytuacja społeczno-religijna Polaków w nowym środowisku  /39

3. Katolicki ruch robotniczy w Zagłębiu Ruhry. Geneza i kierunki rozwoju od połowy XIX w. do encykliki "Rerum novarum" w 1891 r.  /46

4. Prageneza katolickiego ruchu robotniczego w zaborze pruskim i na Górnym Śląsku (do encykliki "Rerum novarum")  /74

Rozdział II. Geneza katolickich towarzystw robotników polskich w Zagłębiu Ruhry w latach 1877-1884

1. Pierwsze próby zakładania towarzystw w latach siedemdziesiątych - Dortmund, Bochum, Essen  /87

2. Nowy typ towarzystw polskich zakładanych od początku lat 80. Towarzystwo św. Barbary w Gelsenkirchen i następne na nim wzorowane  /113

3. Towarzystwo polskie w Kolonii  /148

Rozdział III. Rozwój katolickich towarzystw robotniczych w okresie działalności ks. Józefa Szotowskiego 1885-1890

1. Okoliczności przybycia pierwszego stałego duszpasterza Polaków do Paderborn  /151

2. Zakładanie nowych towarzystw i patronat ks. Szotowskiego  /157

3. Rola towarzystw polskich w społeczności lokalnej  /175

4. Działalność towarzystw i stosunek do nich władz pruskich  /188

5. Rola polskiej prasy i książki w działalności towarzystw  /216

6. Okoliczności odwołania ks. Szotowskiego /221

Rozdział IV. Działalność towarzystw polskich w latach 1890-1894

1. Przybycie ks. Franciszka Lissa do Westfalii i nowe problemy związane z duszpasterstwem Polaków  /227

2. Patronat ks. Lissa nad polskimi towarzystwami  /239

A. Objęcie patronatu i program ks. Lissa dla towarzystw do r. 1893  /239

B. Program ideowy "Wiarusa Polskiego"  /260

C. Aktywność polityczna i społeczna członków towarzystw  /272

3. Rozłam w towarzystwach polsko-katolickich. Pierwsza próba emancypacji politycznej  /288

A. Tło społeczno-ideowe konfliktu między częścią towarzystw i księdzem patronem  /288

B. Spór ideowy "Wiarusa Polskiego" z "Orędownikiem"  /290

C. Związek Diecezjalny Katolickich Towarzystw Robotniczych Diecezji Paderorn  /292

D. Kampania wyborcza przed wyborami do parlamentu Rzeszy i sejmu pruskiego w 1893 r. w środowisku polskiej emigracji  /298

4. Władze pruskie wobec działalności ks. Lissa i polskich towarzystw  /307

5. Emancypacja polityczna ośrodka polskiego w Zagłębiu Ruhry po odejściu ks. Lissa  /324

A. Społeczne, polityczne i religijne uwarunkowania dla utworzenia Związku Polaków w Niemczech  /324

B. Związek Polaków w Niemczech - jego powstanie i program  /331

C. Duszpasterstwo oo. franciszkanów wśród Polaków w Zagłębiu Ruhry  /338

Zakończenie  /349

Zusammenfassung  /355

Bibliografia  /359

Aneks  /381