Kariery senatorskie rzymskich trybunów wojskowych w epoce Sewerów

Autor: Danuta Okoń

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 124

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Epoka rządów Sewerów (193–235 r.) – ostatniej dynastii pryncypatu, cieszy się niezmiennie dużym zainteresowaniem czytelników (i badaczy) ze względu na jej przełomowe znaczenie w dziejach Rzymu. Utrwalany od czasów Augusta (przez kolejnych princepsów) porządek państwa oparty był na zasadzie współpracy cesarza z senatem i dogmacie ekspansji terytorialnej. Realizacja tych standardów zapewniała cesarzowi obwołanie go dobrym princepsem (princeps bonus) i  deifikację, natomiast ich niewypełnienie groziło uznaniem cesarza za złego (princeps malus) i pośmiertnym skazaniem go przez senat na damnatio memoriae. W administracji państwa dominującą rolę odgrywali przedstawiciele elity społeczeństwa, czyli członkowie stanu senatorskiego, w drugiej zaś kolejności stanu ekwickiego. Relacje princepsów z senatem pogorszyły się wraz z uzurpacjami i wojnami domowymi, które były niemal stałym elementem za rządów Sewerów. Cesarze z tej dynastii władzę sprawowali dzięki współpracy z armią, w której dowódcami byli zarówno senatorowie, jak i ekwici. Znamienne były słowa wypowiedziane przez Septimiusa Severusa do synów, Caracalli i Gety, na łożu śmierci: „Żyjcie w zgodzie, wzbogacajcie żołnierzy, a całą resztą pogardzajcie” (Cassius Dio 77, 15, 2). Relacje Sewerów z senatem tylko okresowo można było uznać za dobre, choć princepsi cały czas wprowadzali do niego swoich protegowanych, próbując przekształcić ten organ w posłuszne sobie narzędzie. Rządy władców tej dynastii można tym samym uznać za przełomowe, a ich samych za prekursorów dominatu.

Niniejsza monografia jest podsumowaniem kilkuletnich badań, których wyniki systematycznie publikowałam w języku angielskim w czasopiśmie Eos (w latach 2019–2023). Stanowi ukłon w  stronę polskiego Czytelnika niemającego kontaktu z literaturą światową. Została poświęcona armii rzymskiej, a konkretnie jednemu ze stanowisk oficerskich – trybunatowi wojskowemu (tribunatus militum). Funkcja ta była obejmowana w młodym wieku i pełniły ją osoby stanu senatorskiego (laticlavii) oraz ekwickiego (angusticlavii). Mając na uwadze, że wojsko było ważnym filarem władzy dynastii, należy zakładać wyjątkowe kariery osób z nim związanych. Analiza ich cursus honorum jest podstawą badawczą pracy. Niniejsza monografia utrzymuje się tym samym w głównym nurcie moich badań i jest suplementarna do wcześniejszych prac o senacie i stanie senatorskim w epoce Sewerów. 

(ze Wstępu)                                                                                                                         

Spis treści:

Praefatio /7

Rozdział I. Zagadnienia wprowadzające  /15
1. Nomenklatura trybunów wojskowych w inskrypcjach  /15
2. Nominacje trybunów /18
3. Zestawienia liczbowe  /21
4. Pochodzenie terytorialne i społeczne trybunów  /24
Wnioski /26

Rozdział II. Wyróżnienia specjalne (dona militaria, adlectiones, commendatio Augusti)  /29
1. Dona militaria  /29
2. Adlectiones  /34
3. Commendatio Augusti  /41
Wnioski /51

Rozdział III. Wyższe dowództwa wojskowe (legatus legionis, praepositus, dux)  /53
1. Legatus legionis, praepositus, dux – uwarunkowania  /53
2. Legatus legionis  /59
3. Praepositus  /62
4. Dux  /63
5. Viri militares w epoce Sewerów  /65
6. Czy armią rzymską dowodzili dyletanci?  /68
Wnioski  /69

Rozdział IV. Namiestnictwa prowincji pretorskich i konsularnych  /71
1. Uwarunkowania administracyjne  /71
2. Zestawienia tabelaryczne cursus honorum  /76
3. Szczegółowa analiza etapowa  /88
A. Laticlavii  /88
B. Angusticlavii  /95
Wnioski  /98

Zakończenie – Modele karier tribuni laticlavii i tribuni angusticlavii  /99
Appendix – Lista trybunów wojskowych  /101

Bibliografia  /107
Wykaz skrótów  /115
Wykaz tabel  /117
Indeks postaci antycznych  /119
Abstrakt  /125
Abstract  /127